Spis treści
- Przyczyny choroby refluksowej przełyku
- Choroba relfuksowa przełyku – objawy
- Jak jest diagnozowana choroba refluksowa przełyku?
- Leczenie refluksu przełyku
- Domowe sposoby na chorobę refluksową przełyku
- Choroba refluksowa przełyku - kiedy udać się do lekarza?
Z perspektywy lekarza, choroba refluksowa przełyku (GERD – ang. gastroesophageal reflux disease) jest jednym z najczęstszych schorzeń, z jakimi spotykam się w codziennej praktyce. U wielu pacjentów zgaga oraz cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku są początkowo postrzegane jako niegroźne dolegliwości, często ignorowane lub leczone doraźnymi środkami bez konsultacji medycznej. Niestety, przewlekły refluks prowadzi do stopniowego uszkadzania błony śluzowej przełyku, co może skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak przełyk Barretta czy nawet nowotwory.
W tym artykule przybliżę mechanizmy powstawania refluksu, jego objawy, a także najnowsze podejścia diagnostyczne i terapeutyczne. Zwrócę również uwagę na to, jak istotna jest profilaktyka oraz zmiana stylu życia w procesie leczenia, ponieważ każda nieleczona postać choroby refluksowej stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia pacjenta.
Przyczyny choroby refluksowej przełyku
Choroba refluksowa przełyku rozwija się, gdy kwas żołądkowy cofa się do przełyku, powodując jego podrażnienie.
Głównym mechanizmem prowadzącym do refluksu jest osłabienie lub dysfunkcja dolnego zwieracza przełyku, mięśnia, który pełni rolę „zaworu” między przełykiem a żołądkiem.
Kiedy ten zwieracz nie domyka się prawidłowo, kwas żołądkowy może swobodnie przedostawać się do przełyku.
W mojej codziennej praktyce lekarskiej diagnozuję chorobę refluksową przełyku, która najczęściej jest spowodowana otyłością, ciążą lub nadwrażliwością przełyku. Poniżej przedstawiam pozostałe przyczyny prowadzące do refluksu.
Osłabienie dolnego zwieracza przełyku
Dolny zwieracz przełyku może nie spełniać swojej funkcji z różnych powodów, np. z powodu wrodzonej słabości, starzenia się organizmu lub nadmiernego ciśnienia w jamie brzusznej.
Niewłaściwa dieta
Spożywanie tłustych, pikantnych potraw, czekolady, kawy, napojów gazowanych czy alkoholu może osłabić dolny zwieracz przełyku lub zwiększyć produkcję kwasu żołądkowego, co sprzyja refluksowi.
Palenie papierosów
Nikotyna zawarta w papierosach osłabia dolny zwieracz przełyku, a także zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego, co pogarsza objawy refluksu.
Stres
Choć nie jest bezpośrednią przyczyną refluksu, stres może nasilać objawy, ponieważ wzmaga produkcję kwasu żołądkowego oraz prowadzi do gorszych nawyków żywieniowych (np. jedzenie w pośpiechu, czy unikanie regularnych posiłków).
Spożywanie posiłków tuż przed snem
Leżenie po jedzeniu utrudnia prawidłowe funkcjonowanie zwieracza przełyku, co może powodować cofanie się treści pokarmowej do przełyku.
Przyjmowanie niektórych leków
Leki takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwnadciśnieniowe czy niektóre leki uspokajające mogą prowadzić do osłabienia dolnego zwieracza przełyku.
Ciąża
W czasie ciąży zwiększa się ciśnienie na żołądek z powodu rosnącej macicy, co może powodować cofanie się treści pokarmowej. Dodatkowo zmiany hormonalne osłabiają działanie zwieracza przełyku.
Choroba relfuksowa przełyku – objawy
Choroba refluksowa przełyku oprócz zgagi może powodować szereg innych objawów.
Typowe objawy choroby refluksowej przełyku to:
- uczucie pieczenia w klatce piersiowej, często nazywane zgagą. Zgaga występuje zwykle po jedzeniu i może nasilać się w nocy lub w pozycji leżącej.
- Zaleganie pokarmu lub kwaśnej cieczy w gardle.
- Ból w górnej części brzucha lub w klatce piersiowej.
- Problemy z połykaniem, zwane dysfagią.
- Uczucie guza w gardle.
- Ogólne złe samopoczucie.
- Nieświeży oddech.
- Wzdęcia i odbijanie.
Osoby cierpiące na refluks żołądkowy w nocy, mogą również doświadczyć nieustającego kaszlu, zapalenia strun głosowych (zapalenie krtani), a nawet astmy.
Zgaga
Najczęstszym objawem choroby refluksowej przełyku jest zgaga (kwaśna niestrawność). Zwykle jest to piekący ból w klatce piersiowej, który zaczyna się za mostkiem i przesuwa się w górę do szyi i gardła. Wiele osób odczuwa także powrót treści żołądkowej do ust, co pozostawia kwaśny lub gorzki smak.
Pieczenie, ucisk lub ból związany ze zgagą może trwać nawet 2 godziny. Często nasila się po jedzeniu. Leżenie lub pochylanie się może również powodować zgagę. Wiele osób czuje się lepiej, gdy stoją w pozycji pionowej lub przyjmują leki zobojętniające kwasy żołądkowe.
Ból spowodowany zgagą można bardzo łatwo pomylić z bólem związanym z chorobą serca lub zawałem serca, jednak istnieją między nimi pewne różnice.
Ćwiczenia mogą pogorszyć ból związany z chorobą serca, podczas gdy odpoczynek może go złagodzić. Ból związany ze zgagą rzadziej towarzyszy aktywności fizycznej. Nie da się jednak jednoznacznie stwierdzić przyczyny bólu, dlatego w przypadku jego wystąpienia w klatce piersiowej należy natychmiast zwrócić się o pomoc medyczną.
Kaszel
Nadmiar kwasu żołądkowego w przełyku i gardle może powodować kaszel. Mogą również wystąpić:
- świszczący oddech
- chrypka
- przekrwienie płuc
Nadprodukcja śliny
Kwas żołądkowy może stymulować gruczoły ślinowe, powodując nadmierne wydzielanie śliny, zwłaszcza podczas cofania się treści pokarmowej.
Inne objawy refluksu
Oprócz bólu mogą również wystąpić
- Nudności
- Nieświeży oddech.
- Problemy z oddychaniem.
- Trudności w połykaniu.
- Wymioty.
- Ścieranie się szkliwa zębów.
- Guz w gardle.
Jak jest diagnozowana choroba refluksowa przełyku?
Diagnoza choroby refluksowej przełyku opiera się zarówno na objawach zgłaszanych przez pacjenta, jak i na badaniach diagnostycznych, które pozwalają potwierdzić występowanie refluksu oraz ocenić ewentualne uszkodzenia błony śluzowej przełyku.
Pierwszym krokiem w diagnozie jest szczegółowy wywiad z pacjentem, w którym lekarz zbiera informacje o charakterze, częstotliwości i nasileniu objawów, takich jak zgaga, cofanie się treści pokarmowej czy ból w klatce piersiowej.
Poniżej przedstawiam kluczowe metody diagnostyczne.
Testy z terapią empiryczną (IPP)
Często stosowaną metodą jest tzw. terapia empiryczna. Lekarz może zalecić pacjentowi przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP) przez krótki okres (np. 2 tygodnie). Jeśli objawy ulegną poprawie, sugeruje to obecność choroby refluksowej. Jest to prosty sposób na potwierdzenie diagnozy bez konieczności wykonywania inwazyjnych badań.
Gastroskopia (endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego)
Jest to podstawowe badanie diagnostyczne, które pozwala lekarzowi na bezpośrednią ocenę błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. Podczas gastroskopii wprowadza się przez jamę ustną cienki endoskop z kamerą, co umożliwia wykrycie stanów zapalnych, nadżerek, owrzodzeń oraz przełyku Barretta, które mogą być skutkiem refluksu. W razie potrzeby pobiera się wycinki do badania histopatologicznego.
pH-metria przełyku (monitorowanie pH)
Jest to specjalistyczne badanie, które mierzy poziom kwasu w przełyku przez okres 24 godzin. Pacjentowi wprowadza się do przełyku cienką sondę, która rejestruje zmiany pH w różnych momentach dnia i nocy. To badanie pozwala na dokładne potwierdzenie obecności refluksu kwasowego oraz ocenę jego nasilenia.
Manometria przełyku
To badanie ocenia funkcję mięśni przełyku, w tym dolnego zwieracza przełyku, który może być przyczyną refluksu. Manometria mierzy siłę i koordynację skurczów mięśni przełyku, co pozwala na wykrycie ewentualnych zaburzeń w funkcjonowaniu dolnego zwieracza.
RTG z kontrastem (badanie barytowe)
W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie RTG z podaniem kontrastu (barytu), które pozwala na uwidocznienie kształtu i funkcji przełyku oraz żołądka. To badanie może być pomocne w ocenie obecności przepukliny rozworu przełykowego, która często towarzyszy refluksowi.
Impedancja przełyku
Badanie impedancji mierzy przepływ płynów i gazów przez przełyk, co pozwala na ocenę refluksu niekwasowego, czyli cofania się treści pokarmowej, która nie powoduje obniżenia pH, ale może wywoływać podobne objawy.
Testy dodatkowe (w szczególnych przypadkach)
W przypadku pacjentów z nawracającymi infekcjami dróg oddechowych, chrypką lub przewlekłym kaszlem, refluks może być przyczyną dolegliwości pozaprzełykowych. W takich przypadkach można zlecić dodatkowe badania, np. laryngologiczne czy pulmonologiczne, w celu oceny, czy refluks wpływa na inne układy.
Badania laboratoryjne
Choć same w sobie nie służą do potwierdzenia refluksu, badania krwi mogą być pomocne w ocenie ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz w wykryciu ewentualnych powikłań, takich jak niedokrwistość spowodowana przewlekłymi krwawieniami z nadżerek w przełyku.
Ostateczna diagnoza refluksu opiera się na kombinacji wywiadu, badania fizykalnego oraz wyników badań diagnostycznych. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla zapobiegania powikłaniom i skutecznego leczenia choroby refluksowej przełyku.
Leczenie refluksu przełyku
Leczenie refluksu przełyku zależy od nasilenia objawów oraz przyczyn choroby. Celem terapii jest zmniejszenie ilości cofającego się kwasu, ochrona przełyku przed uszkodzeniami oraz poprawa jakości życia pacjenta. Leczenie refluksu może obejmować zarówno zmiany stylu życia, farmakoterapię, jak i w niektórych przypadkach interwencję chirurgiczną.
Zmiany stylu życia
- Unikanie obfitych posiłków. Spożywanie mniejszych porcji kilka razy dziennie zmniejsza ciśnienie w żołądku i ogranicza cofanie się treści pokarmowej.
- Podnoszenie głowy podczas snu. Spanie z głową uniesioną o 10-15 cm może pomóc zredukować refluks, szczególnie nocny.
- Unikanie jedzenia tuż przed snem. Zaleca się, by ostatni posiłek był spożywany co najmniej 2-3 godziny przed położeniem się spać.
- Utrata wagi. Redukcja nadwagi, zwłaszcza w okolicy brzucha, zmniejsza nacisk na żołądek.
- Unikanie wyzwalających produktów. Kofeina, alkohol, czekolada, tłuste potrawy oraz napoje gazowane mogą nasilać refluks.
- Rzucenie palenia. Nikotyna osłabia dolny zwieracz przełyku, co sprzyja refluksowi.
Leki bez recepty
Leki bez recepty stosowane w leczeniu refluksu obejmują różne grupy farmaceutyków, które pomagają neutralizować kwas żołądkowy, zmniejszać jego produkcję lub łagodzić objawy. Do najczęściej stosowanych należą leki zobojętniające kwas żołądkowy, takie jak preparaty na bazie wodorotlenku glinu lub magnezu (np. Maalox, Rennie), które szybko neutralizują kwas i przynoszą ulgę od zgagi. Inną grupą są inhibitory pompy protonowej (IPP), dostępne w mniejszych dawkach bez recepty, np. omeprazol lub esomeprazol, które skutecznie hamują wydzielanie kwasu żołądkowego.
Kolejną opcją są antagoniści receptora H2, tacy jak ranitydyna czy famotydyna, które również zmniejszają produkcję kwasu, choć działają wolniej niż IPP, ale mogą być skuteczne w długotrwałym leczeniu łagodniejszych objawów refluksu.
Leki na receptę stosowane w leczeniu refluksu
Leki na receptę obejmują głównie silniejsze inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak omeprazol, esomeprazol, pantoprazol czy lansoprazol. Są one stosowane w wyższych dawkach i przez dłuższy czas, aby skutecznie hamować produkcję kwasu żołądkowego i wspomagać gojenie nadżerek oraz zapobiegać powikłaniom choroby refluksowej. W niektórych przypadkach lekarze przepisują także antagonistów receptora H2, takich jak ranitydyna lub famotydyna, które są skuteczne w kontrolowaniu umiarkowanego wydzielania kwasu.
Leki prokinetyczne, takie jak metoklopramid lub domperidon, są również stosowane w niektórych przypadkach, gdy problemem jest spowolnione opróżnianie żołądka lub osłabione napięcie dolnego zwieracza przełyku.
Leczenie chirurgiczne
W przypadkach, gdy leki i zmiany stylu życia nie przynoszą poprawy, a pacjent cierpi na ciężką postać refluksu lub ma powikłania, takie jak przełyk Barretta, rozważa się leczenie chirurgiczne.
Najczęściej wykonywany zabieg chirurgiczny to fundoplikacja i polega na owinięciu górnej części żołądka wokół dolnego zwieracza przełyku, co wzmacnia jego funkcję i zapobiega cofaniu się kwasu.
Istnieją również techniki małoinwazyjne, takie jak endoskopowe zamknięcie przełyku, które wzmacniają dolny zwieracz przełyku.
Domowe sposoby na chorobę refluksową przełyku
Leczenie refluksu przełyku domowymi sposobami ma na celu zmniejszenie ilości refluksu lub zmniejszenie uszkodzeń wyściółki przełyku. Jako lekarz bardzo często zalecam leki dostępne bez recepty lub na receptę w celu leczenia objawów. Ulgę pacjentom przynoszą także zioła, unikanie tłustych potraw oraz jedzenie mniejszych porcji z celowym przedłużonym przeżuwaniem, aby nie wypełniać nadmiernie żołądka.
Niektórzy pacjenci korzystają z terapii uzupełniających, takich jak stosowanie aloesu i probiotyków. Żel aloesowy może łagodzić podrażnienia przewodu pokarmowego. Natomiast suplementacja probiotykami wspomaga prawidłową pracę układu pokarmowego i zmniejsza nasilenie objawów.
Choroba refluksowa przełyku - kiedy udać się do lekarza?
Zrozumienie przyczyn choroby refluksowej przełyku jest kluczowe dla skutecznego leczenia i profilaktyki. Odpowiednie zmiany w stylu życia, kontrola masy ciała oraz unikanie czynników ryzyka mogą znacząco poprawić jakość życia pacjenta i zapobiec rozwojowi poważniejszych powikłań. Skuteczne leczenie refluksu wymaga zazwyczaj połączenia odpowiednich leków i trwałych zmian w codziennych nawykach. Ważne jest, aby pacjenci, u których objawy utrzymują się mimo leczenia, skonsultowali się z lekarzem w celu dokładnej diagnozy i oceny dalszych kroków terapeutycznych.
Jeśli odczuwasz uporczywe objawy refluksu, które wpływają na jakość Twojego życia, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty. Jako lekarz doskonale rozumiem, jak uciążliwa może być choroba refluksowa przełyku, ale odpowiednie leczenie i zmiana nawyków mogą znacząco poprawić Twoje samopoczucie. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia, dlatego zachęcam do umówienia się na konsultację w naszej polskiej przychodni coventry. Razem opracujemy plan leczenia, który pomoże Ci wrócić do pełni zdrowia i komfortu życia.
Wszystkie teksty zamieszczone na stronie stanowią wlasność intelektualną kliniki Poland Medical. Kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie w części lub w całości w jakiejkolwiek formie oraz w jakikolwiek sposób bez zgody administratora jest zabronione; ich użycie lub wykorzystanie będzie traktowane jako bezprawne naruszenie praw autorskich.
