Ortopeda to lekarz, którego obszarem zainteresowania jest narząd ruchu, czyli więzadła, stawy, mięśnie i kości, z wyjątkiem kości czaszki. Ortopeda zajmuje się zapobieganiem i korekcją wad postawy, leczeniem wad wrodzonych u dzieci oraz przywracaniem sprawności ruchowej u osób dorosłych. Z ortopedią wiąże się ściśle traumatologia, która zajmuje się leczeniem, również operacyjnym, wszelkiego rodzaju urazów tkanek i kości po wypadkach.

Czym zajmuje się ortopeda?

Ortopeda skupia się na rozpoznawaniu oraz leczeniu wad postawy, zmian zwyrodnieniowych, stanów zapalnych stawów i kości, przeciążeń oraz schorzeń układu więzadłowo-stawowego. Do jego zainteresowań należy dodać nowotwory narządu ruchu oraz choroby metaboliczne i genetyczne, związane z układem kostno-stawowym.

Pacjentami ortopedy zostają ludzie w różnym wieku, gdyż wady narządu ruchu mogły powstać w okresie płodowym, rozwinąć się w okresie dziecięcym lub ujawnić w wieku dojrzałym. Dlatego wiedza, którą musi posiadać, jest bardzo szeroka i obejmuje anatomię człowieka, fizjologię ruchową, patofizjologię oraz zagadnienia z biomechaniki, rehabilitacji czy bioinżynierii.

Niektóre choroby diagnozowane przez ortopedę:

• wady wrodzone (kręcz szyi, wrodzona dysplazja stawu biodrowego)
• wady postawy (skolioza, kifoza, lordoza, płaskostopie, stopa szpotawa, paluch koślawy)
• choroby kręgosłupa (zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, dyskopatie, przepuklina dyskowa)
• zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych, biodrowych
• zespoły przeciążeniowe i uciskowe układu ruchu (łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka, ostroga piętowa, zespół mięśnia nadgrzebieniowego, zespół cieśni kanału nadgarstka)
• stany zapalne kości i stawów (zapalenie chrząstek żebrowych, kaletek, kości i szpiku kostnego, ścięgien i pochewek ścięgnistych)
• urazy, w tym urazy sportowe (złamania, zwichnięcia, skręcenia np. szyjki kości udowej, niestabilność rzepki, uszkodzenia łąkotek)
• zmiany zniekształcających stóp (paluchy koślawe, palce młotowate, przewlekłe zespoły bólowe stopy)

Kiedy pomoże ortopeda?

Do ortopedy udajemy się zawsze, gdy ulegniemy jakiemuś urazowi. Nieważne, czy będzie to naciągnięcie ścięgna powstałe w wyniku uprawiania sportu, czy złamanie w wyniku upadku. Lekarz powinien zbadać nas także wówczas, gdy odczuwamy silne, nieprzemijające bóle mięśni lub stawów. Mogą one okazać się zmianami o charakterze przeciążeniowym, ale mogą też świadczyć o nadmiernym skrzywieniu kręgosłupa, chorobie, a nawet nowotworze.

W przypadku dzieci zaleca się konsultację małego pacjenta u ortopedy już w okresie noworodkowym. Dzięki prostemu badaniu lekarz może potwierdzić lub wykluczyć istnienie wad wrodzonych stawów biodrowych, czy stopy końsko-szpotawej. Oprócz wad wrodzonych dzieci są narażone na stany zapalne stawów lub kości, wady postawy (skolioza, lordoza) oraz płaskostopie.

Najliczniejszą grupę wiekową odwiedzającą lekarza ortopedę stanowią osoby w wieku podeszłym. U osób tych ortopeda diagnozuje najczęściej zmiany zwyrodnieniowe i zapalne oraz osteoporozę.

Badania zlecane przez ortopedę

Ortopeda na pierwszej wizycie przeprowadza z pacjentem rozmowę dotyczącą przebytych chorób i urazów. Pyta o obecne dolegliwości oraz zleca dodatkowe badania. Rodzaj badań zależy od wieku pacjenta i rodzaju dolegliwości, na które się skarży chory. Niekiedy badania służą do oceny stanu układu kostnego, do potwierdzenia lub obalenia postawionej diagnozy.

Najczęściej zlecanymi badaniami dodatkowymi są badanie rentgenowskie i ultrasonograficzne. 

Metody leczenia stosowane w ortopedii

Metody leczenia zależą od rodzaju choroby. Na podstawie wywiadu i przeprowadzonych badań, ortopeda wybiera najlepszą dla pacjenta metodę leczenia. W przypadku dzieci z wadami postawy kieruje się je zazwyczaj na ćwiczenia korekcyjne. Przy istniejącym płaskostopiu zaleca noszenie odpowiedniego, specjalistycznego obuwia. W chorobach zwyrodnieniowych i zapalnych stosuje się leczenie farmakologiczne. Niekiedy może skierować chorego na fizjoterapię, gdzie poddany będzie zabiegom rehabilitacyjnym (masaże, leczenie polem elektromagnetycznym, ćwiczenia). W innych przypadkach lekarz zalecić może unieruchomienie przy pomocy gorsetu lub za pomocą opatrunku. W przypadku złamań, a niekiedy zwichnięć i skręceń lekarz zaleca unieruchomienie gipsowe lub z tworzywa sztucznego. Ostateczną, lecz niekiedy jedyną formą leczenia pozostaje zabieg chirurgiczny.

W ortopedii, tak jak i w innych dziedzinach medycyny ważniejsza od leczenia jest profilaktyka i to od najmłodszych lat. Dlatego dbajmy o nasz układ kostno-stawowy, by jak najdłużej zechciał nas nosić.