Ortopeda to lekarz, którego obszarem zainteresowania jest narząd ruchu, czyli więzadła, stawy, mięśnie i kości, z wyjątkiem kości czaszki. Ortopeda zajmuje się zapobieganiem i korekcją wad postawy, leczeniem wad wrodzonych u dzieci oraz przywracaniem sprawności ruchowej u osób dorosłych. Z ortopedią wiąże się ściśle traumatologia, która zajmuje się leczeniem, również operacyjnym, wszelkiego rodzaju urazów tkanek i kości po wypadkach.

Czym zajmuje się ortopeda?

Ortopeda skupia się na rozpoznawaniu oraz leczeniu wad postawy, zmian zwyrodnieniowych, stanów zapalnych stawów i kości, przeciążeń oraz schorzeń układu więzadłowo-stawowego. Do jego zainteresowań należy dodać nowotwory narządu ruchu oraz choroby metaboliczne i genetyczne, związane z układem kostno-stawowym.

Pacjentami ortopedy zostają ludzie w różnym wieku, gdyż wady narządu ruchu mogły powstać w okresie płodowym, rozwinąć się w okresie dziecięcym lub ujawnić w wieku dojrzałym. Dlatego wiedza, którą musi posiadać, jest bardzo szeroka i obejmuje anatomię człowieka, fizjologię ruchową, patofizjologię oraz zagadnienia z biomechaniki, rehabilitacji czy bioinżynierii.

Niektóre choroby diagnozowane przez ortopedę:

• wady wrodzone (kręcz szyi, wrodzona dysplazja stawu biodrowego)
• wady postawy (skolioza, kifoza, lordoza, płaskostopie, stopa szpotawa, paluch koślawy)
• choroby kręgosłupa (zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, dyskopatie, przepuklina dyskowa)
• zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych, biodrowych
• zespoły przeciążeniowe i uciskowe układu ruchu (łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka, ostroga piętowa, zespół mięśnia nadgrzebieniowego, zespół cieśni kanału nadgarstka)
• stany zapalne kości i stawów (zapalenie chrząstek żebrowych, kaletek, kości i szpiku kostnego, ścięgien i pochewek ścięgnistych)
• urazy, w tym urazy sportowe (złamania, zwichnięcia, skręcenia np. szyjki kości udowej, niestabilność rzepki, uszkodzenia łąkotek)
• zmiany zniekształcających stóp (paluchy koślawe, palce młotowate, przewlekłe zespoły bólowe stopy)

Kiedy pomoże ortopeda?

Do ortopedy udajemy się zawsze, gdy ulegniemy jakiemuś urazowi. Nieważne, czy będzie to naciągnięcie ścięgna powstałe w wyniku uprawiania sportu, czy złamanie w wyniku upadku. Lekarz powinien zbadać nas także wówczas, gdy odczuwamy silne, nieprzemijające bóle mięśni lub stawów. Mogą one okazać się zmianami o charakterze przeciążeniowym, ale mogą też świadczyć o nadmiernym skrzywieniu kręgosłupa, chorobie, a nawet nowotworze.

W przypadku dzieci zaleca się konsultację małego pacjenta u ortopedy już w okresie noworodkowym. Dzięki prostemu badaniu lekarz może potwierdzić lub wykluczyć istnienie wad wrodzonych stawów biodrowych, czy stopy końsko-szpotawej. Oprócz wad wrodzonych dzieci są narażone na stany zapalne stawów lub kości, wady postawy (skolioza, lordoza) oraz płaskostopie.

Najliczniejszą grupę wiekową odwiedzającą lekarza ortopedę stanowią osoby w wieku podeszłym. U osób tych ortopeda diagnozuje najczęściej zmiany zwyrodnieniowe i zapalne oraz osteoporozę.

Badania zlecane przez ortopedę

Ortopeda na pierwszej wizycie przeprowadza z pacjentem rozmowę dotyczącą przebytych chorób i urazów. Pyta o obecne dolegliwości oraz zleca dodatkowe badania. Rodzaj badań zależy od wieku pacjenta i rodzaju dolegliwości, na które się skarży chory. Niekiedy badania służą do oceny stanu układu kostnego, do potwierdzenia lub obalenia postawionej diagnozy.

Najczęściej zlecanymi badaniami są badanie rentgenowskie i ultrasonograficzne. W razie wątpliwości można wykonać dokładniejsze badania dodatkowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Specjalnym badaniem, pozwalającym szczegółowo zapoznać się ze strukturą stawu jest artrografia. Zaleca się ją przy schorzeniach stawu barkowego lub kolanowego. W celu określenia gęstości mineralnej tkanki kostnej lekarz ortopeda może zalecić densytometrię. Badanie to pozwala stwierdzić lub wykluczyć osteoporozę i osteopenię.

Metody leczenia stosowane w ortopedii

Metody leczenia zależą od rodzaju choroby. Na podstawie wywiadu i przeprowadzonych badań, ortopeda wybiera najlepszą dla pacjenta metodę leczenia. W przypadku dzieci z wadami postawy kieruje się je zazwyczaj na ćwiczenia korekcyjne. Przy istniejącym płaskostopiu zaleca noszenie odpowiedniego, specjalistycznego obuwia. W chorobach zwyrodnieniowych i zapalnych stosuje się leczenie farmakologiczne. Niekiedy może skierować chorego na fizjoterapię, gdzie poddany będzie zabiegom rehabilitacyjnym (masaże, leczenie polem elektromagnetycznym, ćwiczenia). W innych przypadkach lekarz zalecić może unieruchomienie przy pomocy gorsetu lub za pomocą opatrunku. W przypadku złamań, a niekiedy zwichnięć i skręceń lekarz zaleca unieruchomienie gipsowe lub z tworzywa sztucznego. Ostateczną, lecz niekiedy jedyną formą leczenia pozostaje zabieg chirurgiczny. Po operacjach oraz mniejszych zabiegach lekarz kieruje pacjenta na rehabilitację, by mógł on w jak najkrótszym czasie powrócić do pełnej sprawności fizycznej.

W ortopedii, tak jak i w innych dziedzinach medycyny ważniejsza od leczenia jest profilaktyka i to od najmłodszych lat. Dlatego dbajmy o nasz układ kostno-stawowy, by jak najdłużej zechciał nas nosić.