Mechanizmy chroniące przed rozwojem zakażenia obejmują dwa współdziałające ze sobą układy – odporność wrodzoną oraz nabytą. Są one niezbędne do obrony organizmu dziecka wobec nieustającego zagrożenia ze strony drobnoustrojów chorobotwórczych.
Odporność wrodzona
Odporność wrodzoną (nieswoistą) zapewnia skóra i błony śluzowe, stanowiąc skuteczną barierę przed większością drobnoustrojów. Bardzo niewiele czynników zakaźnych przenika przez nienaruszoną skórę, część z nich dostaje się jednak do organizmu poprzez błony śluzowe dróg oddechowych, moczowych czy przewodu pokarmowego. Inne mogą zakażać gdy wnikną bezpośrednio do krwi.
Wszystkie nieswoiste mechanizmy obronne są tym słabiej wykształcone im młodsze jest dziecko. Osiągnięcie pełnej odporności następuje dopiero pod koniec 2 roku życia. Naturalna niedojrzałość mechanizmów obronnych u dzieci sprzyja więc rozwojowi zakażeń. Skóra noworodków i niemowląt jest delikatna, podatna na urazy, cechuje ją strukturalna i fizjologiczna niedojrzałość, która ułatwia przechodzenie bakterii do głębszych tkanek. Przy nawet niewielkich uszkodzeniach mechanicznych czy chemicznych, a także poprzez rozszerzone ujścia gruczołów potowych, bardzo łatwo może dochodzić do miejscowego zakażenia skóry, a następnie drogą krwionośną do zakażenia uogólnionego czyli sepsy.
Odporność nabyta
Odporność nabytą (swoistą) warunkują ściśle ze sobą współdziałające, specyficzne komórki układu odpornościowego – przeciwciała odpornościowe (immunoglobuliny). Również i ten rodzaj odporności u dzieci najmłodszych jest najsłabiej wykształcony. W okresie poporodowym w surowicy krwi noworodka występują wyłącznie matczyne przeciwciała i to tylko te, które przechodzą przez łożysko. Pozostałe przeciwciała dziecko otrzymuje wraz z mlekiem matki.
Dzieci urodzone przedwcześnie cechuje zmniejszona odporność przeciwzakaźna. Mają one relatywnie skrócony okres łożyskowego napływu matczynych przeciwciał, a pozostałe mechanizmy odpowiedzi immunologicznej są u nich zdecydowanie mniej dojrzałe.
Wytwarzanie własnych immunoglobulin noworodek zaczyna po urodzeniu i dopiero po 12 miesiącach osiągają one ok. 60% wartości ludzi dorosłych. Równocześnie po porodzie poziom matczynych przeciwciał odpornościowych zaczyna stopniowo spadać, aby zniknąć całkowicie około 9 m.ż. Około 3 miesiąca życia poziom przeciwciał jest najmniejszy, gdyż te uzyskane od matki w większości giną wskutek rozpadu naturalnego, a wytwarzanie własnych jest jeszcze słabe.
Mogą pojawić się wówczas objawy przejściowego niedoboru odporności a zatem zwiększonej podatności na zakażenia wirusowe, bakteryjne czy grzybicze. Słaba odporność noworodka związana jest nie tylko z niedojrzałością układu odpornościowego, ale także ze sterylnością jego dotychczasowego otoczenia. Dojrzewanie układu jest bowiem uwarunkowane obecnością czynników zewnętrznych a środowisko wewnątrzmaciczne jest w zasadzie od nich wolne.
Odporność wzrasta z wiekiem
Pełna funkcjonalna dojrzałość układu immunologicznego u dziecka rozwija się stopniowo. Tempo wzrostu bywa różne, zależnie od kontaktów z czynnikami zewnętrznymi, uwarunkowań genetycznych i środowiskowych, niedoborów żywieniowych i wielu innych. W sumie można mówić o „dostatecznej” odporności dopiero około 7 roku życia.
Zaburzenie czynności, stopniowo dojrzewającego u dzieci układu immunologicznego może przejawiać się ciężkimi zakażeniami, a w połączeniu z działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych powodować ujawnienie się chorób układowych czy nowotworowych.
Organizm ludzki stale musi dostosowywać się do zmian związanych z różnymi etapami życia, czynnikami środowiskowymi, sposobem życia. Starzenie się, stres, intensywny wysiłek fizyczny, warunki klimatyczne, niedobory żywieniowe to tylko niektóre czynniki osłabiające funkcjonowanie układu odpornościowego. Natomiast wszystko to, co pomaga w utrzymaniu organizmu w dobrym ogólnym stanie zdrowia, a więc zdrowy styl życia i odpowiednio zbilansowana dieta pomaga również w prawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego na szkodliwe czynniki zewnętrzne.
Wszystkie teksty zamieszczone na stronie stanowią wlasność intelektualną kliniki Poland Medical. Kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie w części lub w całości w jakiejkolwiek formie oraz w jakikolwiek sposób bez zgody administratora jest zabronione; ich użycie lub wykorzystanie będzie traktowane jako bezprawne naruszenie praw autorskich.
