Odpowiednia dieta ma ogromne znaczenie nie tylko w profilaktyce chorób infekcyjnych, ale również w zapobieganiu rozwojowi tzw. chorób cywilizacyjnych (otyłość, nadciśnienie itp.). W przypadku dzieci jest również jednym z warunków prawidłowego rozwoju fizycznego i umysłowego.
Samo zdrowie
Żywność o działaniu prozdrowotnym, tzn. taką, która oprócz wartości odżywczych ma korzystny wpływ na stan zdrowia i jest stosowana w celu zapobiegania i przy leczeniu chorób, nazwano „żywnością funkcjonalną”. Zaliczamy do niej produkty zawierające specyficzne składniki pokarmowe, tj. probiotyki, błonnik pokarmowy i inne prebiotyki, antyoksydanty (witaminy C i E, glutation), długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, składniki mineralne i inne, np.:
- Allicyna – zawarta w czosnku i cebuli; działa przeciwbakteryjnie, wzmaga odporność, zmniejsza stężenie cholesterolu, zapobiega zlepianiu się płytek krwi;
- Czerwone wino, melony, tran – również hamują agregację płytek, a zatem powstawanie zakrzepów;
- Pektyny – zawarte w cytrusach i jabłkach; mają działanie antynowotworowe;
- Katechina – zawarta w herbacie; także zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów;
- Chlorofil – składnik zielonych liściastych warzyw; wzmaga wytwarzanie erytrocytów, poprawia wykorzystanie białka, pracę układu krążenia, tarczycy;
- Indole, ditioltiony – zawarte w takich warzywach, jak brokuły, brukselka, kapusta, kalafior, rzeżucha, jarmuż, rzodkiewka, rzepa, brukiew, gorczyca, kalarepa, chrzan – blokują działanie czynników rakotwórczych.
Przykładem produktów zaliczanych do żywności funkcjonalnej są także napoje mleczne (np. jogurt), zawierające tzw. dobre bakterie, nazywane probiotykami.
Równowaga mikrobiologiczna
Przewód pokarmowy człowieka nie jest jałowy. W końcowym odcinku jelita grubego znajduje się około biliona różnych bakterii.
Zidentyfikowano już około 400-500 gatunków bakterii jelitowych, które odgrywają bardzo ważną rolę biologiczną. Są wśród nich takie, które mają niewątpliwy wpływ na poprawę naszego stanu zdrowia, jak też i te, które w zbyt dużej liczbie mogą być szkodliwe. „Dobre” bakterie jelitowe spełniają wiele pozytywnych dla naszego organizmu funkcji, np. biorą udział w procesach trawiennych, hamują wzrost bakterii chorobotwórczych, wspomagają mechanizmy odpornościowe. Na szczęście przeważają ilościowo nad tymi szkodliwymi. Równowaga ta może jednak zostać naruszona, np. w wyniku niewłaściwej diety, stresu czy przewlekłej antybiotykoterapii. Wówczas możemy ją przywrócić, sięgając po probiotyki.
Co to są probiotyki?
Probiotyki to żywe bakterie, które dodane do pożywienia mają korzystny wpływ na stan zdrowia człowieka, ponieważ poprawiają równowagę mikrobiologiczną w jego przewodzie pokarmowym.
Słowo „probiotyk” pochodzi z języka greckiego (pro bios) i oznacza „dla życia”. Do niedawna bakterie te nie budziły zainteresowania naukowców, jednakże w ostatnich latach obserwuje się wyraźny rozwój badań nad mechanizmami działania, a w konsekwencji możliwościami zastosowania tych przyjaznych dla człowieka bakterii.
Jak działają probiotyki?
Udowodniono, że mają one pozytywny wpływ na wiele procesów zachodzących w naszych organizmach:
- przede wszystkim, bytując w przewodzie pokarmowym, stymulują odporność przeciwzakaźną. W obrębie tego narządu występuje bowiem największe skupisko tkanki limfatycznej, odpowiedzialnej za naszą odporność. Korzystny efekt działania probiotyków wynika z hamowania przez nie wzrostu bakterii chorobotwórczych. Duża aktywność antybakteryjna probiotyków wiąże się również z wytwarzaniem przez nie innych specyficznych substancji, wśród których największe znaczenie ma kwas mlekowy. Oprócz udziału we wzmacnianiu odporności, przyspiesza on trawienie białek mleka, ułatwia wchłanianie mikroelementów, głównie wapnia, żelaza i fosforu, a więc ma działanie bardzo korzystne dla naszego organizmu.
- udowodniono, że probiotyki skracają przebieg biegunki infekcyjnej, zapobiegają wystąpieniu biegunki poantybiotykowej czy wywołanej radioterapią oraz tzw. biegunki podróżnych;
- te „dobre” bakterie regulują perystaltykę jelit oraz ułatwiają rozkład cukru mlecznego (laktozy), przeciwdziałając tym samym zaparciom, bólom brzucha, wzdęciom oraz kolce jelitowej u niemowląt;
- ułatwiają też eliminację groźnej bakterii H. pylori, odpowiedzialnej za rozwój choroby wrzodowej, a także wspomagają leczenie nieswoistych zapaleń jelit;
- obniżają poziom „złego” cholesterolu, a zatem biorą udział w profilaktyce miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia;
- stosowanie probiotyków u kobiet w ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia w wieku późniejszym alergii pokarmowej i chorób atopowych, tj. alergicznego nieżytu nosa i atopowego zapalenia skóry u dzieci, a stosowane u alergików ograniczają przepuszczalność błony śluzowej jelit dla alergenów, przez co zmniejszają występowanie objawów chorobowych;
- zapobiegają wystąpieniu próchnicy zębów;
- bakterie probiotyczne, bytując w pochwie kobiet, odgrywają znaczącą rolę w utrzymaniu jej kwaśnego środowiska, a przez to zapobiegają występowaniu stanów zapalnych oraz grzybicy.
Probiotyki tak zróżnicowane jak ludzie
Bakterie probiotyczne to wielka rodzina o zróżnicowanych właściwościach. Dlatego pewna grupa (szczep) bakterii ma określone działanie i znajduje zastosowanie w profilaktyce czy leczeniu danej grupy schorzeń, nie mając zupełnie wpływu na inne.
Oprócz rodzaju bakterii probiotycznych również duże znaczenie ma podana dawka. Stosowane niewłaściwie nie przyniosą spodziewanego efektu leczniczego.
Prebiotyki dla wzrostu probiotyków
Prebiotyki to z kolei substancje niepodlegające trawieniu w obrębie przewodu pokarmowego, które wybiorczo pobudzają wzrost i działanie wybranych szczepów bakterii probiotycznych. W ostatnich latach wykazano, iż szczególne znaczenie w żywieniu odgrywają niestrawione oligosacharydy i błonnik pokarmowy. Naturalne źródła prebiotyków to: otręby pszenne, karczochy, cykoria, cebula, czosnek, pory, szparagi oraz banany. Podobną funkcję pełnią oligosacharydy pokarmu matki.
Gdzie szukać probiotyków?
Bakterie kwasu mlekowego, bo tak również nazywamy te przyjazne bakterie, służyły człowiekowi od zarania dziejów, a ich właściwości były wykorzystywane przede wszystkim do wytwarzania produktów spożywczych. Obecnie możemy je znaleźć w produktach fermentowanych, takich jak kefiry, jogurty, mleko acidofilne.
Aby łatwo można było odróżnić napoje tradycyjne od wzbogaconych probiotykami, do tych ostatnich często dodaje się przedrostek „bio”, np. biojogurt, biokefir itp. Napoje te powinny znaleźć się w codziennej diecie całej rodziny.
Doskonałym źródłem probiotyków są również odpowiednie preparaty farmaceutyczne, a także różnorodne suplementy diety. Tego typu preparaty – z uwagi na ilość zawartych w nich bakterii, a także różnorodność szczepów – mają znaczenie lecznicze.
Wszystkie teksty zamieszczone na stronie stanowią wlasność intelektualną kliniki Poland Medical. Kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie w części lub w całości w jakiejkolwiek formie oraz w jakikolwiek sposób bez zgody administratora jest zabronione; ich użycie lub wykorzystanie będzie traktowane jako bezprawne naruszenie praw autorskich.
