Niespecyficzne objawy raka szyjki macicy towarzyszą również innym, powszechnym, nienowotworowym zaburzeniom i chorobom kobiecego narządu rozrodczego czy gospodarki hormonalnej- tłumaczy polski ginekolog w Londynie.
Czym jest rak szyjki macicy i w jaki sposób się rozwija?
Szyjka macicy jest dolnym odcinkiem żeńskiego narządu płciowego łączącym trzon macicy i pochwę. Stanowi tranzyt dla krwi menstruacyjnej, a produkowany przez nią śluz pełni funkcję ochronną (stanowi barierę dla bakterii) oraz odżywia i zabezpiecza plemniki zanim dotrą do komórki jajowej. W czasie ciąży szczelnie się zamyka, chroniąc tym samym płód, natomiast podczas porodu wygładza i ułatwia wydostanie się dziecka.
Składa się z części pochwowej (pokrytej wielowarstwowym nabłonkiem płaskim) i kanału szyjki macicy ( ten wyściela jednowarstwowy nabłonek gruczołowy). To właśnie w tzw. strefie granicznej, w miejscu występowania dwóch typów nabłonków, najczęściej rozwija się rak szyjki macicy spowodowany niekontrolowanym rozrostem jej komórek.
Najczęściej występującym nowotworem szyjki macicy jest rak płaskonabłonkowy (stanowi około 80-90% wszystkich nowotworów złośliwych tego narządu). Pozostałą formę nowotworów złośliwych szyjki macicy stanowią najczęściej gruczolaki (rozwijają się one z gruczołów odpowiedzialnych za produkcję śluzu szyjkowego), najrzadziej inne rodzaje nowotworów (rak gruczołowo- płaskonabłonkowy, rakowiak czy mięsaki).
Najwcześniejsze zmiany przedrakowe są określane w badaniu cytologicznym wykonywanym w polskiej przychodni w UK jako „komórki atypowe”. Komórki nabłonka wewnątrz lub na zewnątrz szyjki macicy zaczynają różnić się wyglądem od tych prawidłowych, co może być objawem zarówno stanu przedrakowego, jak i infekcji lub podrażnienia nabłonka szyjki. Taka postać nowotworu, która jest ograniczona wyłącznie do tkanki szyjki macicy lub gruczołów odpowiedzialnych za produkcję śluzu szyjkowego określana jest jako rak in situ. Rak szyjki macicy w tej nieinwazyjnej postaci może trwać wiele lat.
Nieleczony nowotwór szyjki macicy może, z biegiem czasu, przybrać postać inwazyjną- komórki nowotworowe zaczynają naciekać na pozostałe tkanki szyjki macicy, odbytnicy, pęcherza moczowego i ścian jamy brzusznej oraz węzłów chłonnych, w konsekwencji dając przerzuty do bardziej odległych narządów, takich jak płuca, wątroba czy mózg.
Wcześnie wykryty rak szyjki macicy, zwłaszcza w przypadku raka śródnabłonkowego lub wczesnych form inwazyjnych, z reguły jest łatwo wyleczalny, jednak nowotwór nieleczony prawie w każdym przypadku prowadzi do śmierci. Wyleczalność zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania raka szyjki macicy w chwili rozpoznania, typu budowy mikroskopowej, stopnia dojrzałości nowotworu, głębokości zajęcia tkanek macicy i obecności przerzutów do węzłów chłonnych.
Przyczyny raka szyjki macicy
Najistotniejszym czynnikiem determinującym rozwój raka szyjki macicy jest przewlekłe zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV). Szacuje się, że odpowiada on za około 70% przypadków nowotworu tego narządu. Należy jednak zaznaczyć, że HPV jest powszechny i rozróżnia się ponad 100 jego typów; nie wszystkie z nich powiązane są z rakiem, a większość ludzi zaraża się, gdy stają się aktywni seksualnie.
Wśród innych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy wymieniane są:
- choroby autoimmunologiczne
- opryszczka narządów płciowych
- palenie tytoniu
- wczesne rozpoczęcie współżycia
- duża liczba partnerów seksualnych
- wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
- zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową
- przewlekłe stany zapalne pochwy
- długotrwale obniżona odporność (spowodowana np. innymi chorobami przewlekłymi lub przeszczepem)
- wiek (wraz z upływem lat wzrasta ryzyko wystąpienia nowotworu)
Jakie są objawy raka szyjki macicy i jak szybko postępuje choroba?
Dolegliwości wskazujące na pojawienie się i rozwój nowotworu szyjki macicy są niespecyficzne. Początkowa faza rozwoju choroby nie daje żadnych uchwytnych objawów, co może trwać nawet przez kilka lat.
Pierwsze kliniczne objawy pojawiają się zazwyczaj w późniejszej fazie rozwoju, a należą do nich:
- upławy o nieprzyjemnym zapachu (także z krwią)
- krwawienia między miesiączkami
- bóle podbrzusza i okolicy lędźwiowo- krzyżowej
- wydłużenie i zwiększenie obfitości krwawień menstruacyjnych
- ból odczuwany w trakcie lub po stosunku
- pojawienie się krwawienia po okresie przekwitania
- obrzęk nóg
- nadciśnienie
- bolesne parcie na mocz i stolec i trudności w ich oddawaniu
- krwawienie po stosunku lub badaniu ginekologicznym
- brak apetytu
- utrata masy ciała
- ogólne osłabienie i odczucie zmęczenia
Dodatkowo, co dotyczy ok 2% wszystkich przypadków raka szyjki macicy, w jego rzadkiej postaci drobnokomórkowego raka neuroendokrynnego, mogą występować między innymi:
- hiperkalcemia (zbyt duże stężenie wapnia we krwi)
- zespół Cushinga
- zaburzenia neurologiczne
Objawy te określane są mianem zespołów paraneoplastycznych- wynikają one z rozwoju choroby nowotworowej, nie są jednak spowodowane miejscowym wzrostem nowotworu lub jego przerzutu.
Żadne z wymienionych objawów nie powinny być lekceważone- zaznacza polski ginekolog w UK- systematyczne badania ginekologiczne mają kluczowe znaczenie dla wczesnego wykrywania raka szyjki macicy i możliwości całkowitego wyleczenia dzięki wcześnie postawionej diagnozie- dodaje.
Profilaktyka raka szyjki macicy w polskiej przychodni w UK
Podstawową metodą profilaktyki raka szyjki macicy stosowaną przez polskiego ginekologa w Londynie jest badanie cytologiczne. Pozwala ono na wykrycie zmian przedrakowych, jak również nowotworu w jego wczesnym, uleczalnym stadium. Badanie polega to na mikroskopowej ocenie komórek pobranych z szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Jak zaznacza polski lekarz w Wielkiej Brytanii, wczesne wykrycie raka szyjki pozwala na jego całkowite wyleczenie, dlatego tak istotnym jest, by badanie to przeprowadzać przynajmniej raz do roku. Należy jednak pamiętać, że badanie:
- nie powinno byś wykonywane w trakcie miesiączki
- co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu nie przyjmować żadnych leków dopochwowych
- najlepiej zgłosić się nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki i nie wcześniej, niż 4 dni po ostatnim krwawieniu
- badanie ginekologiczne/ USG przezpochwowe poprzedzające cytologię powinno zostać wykonane minimum 1 dzień wcześniej
W przypadku wykrycia jakichkolwiek niepokojących zmian, lekarze polskiej przychodni w UK ustalą wraz z pacjentką optymalne sposoby dalszych badań i leczenia. Ważne, żeby pamiętać, że wcześnie wykryty rak szyjki macicy jest całkowicie uleczalny, dlatego najlepszą bronią w walce z nim są regularne badania u polskiego ginekologa w Wielkiej Brytanii.