Przewodnik pacjenta

Parestezje, czyli mrowienie i drętwienie kończyn

Ostatnia rewizja: 23-10-2024

Parestezje to zjawisko, które dotyka wielu osób i może manifestować się na różne sposoby, często prowadząc do uczucia dyskomfortu. Często opisuje się je jako mrowienie, drętwienie lub pieczenie w różnych częściach ciała, a ich przyczyny mogą być zróżnicowane – od chwilowego ucisku nerwu, przez schorzenia neurologiczne, aż po zaburzenia metaboliczne. W artykule tym przyjrzymy się bliżej temu, czym są parestezje, jakie są ich najczęstsze przyczyny oraz objawy, które mogą wskazywać na wystąpienie tego niepokojącego zjawiska. Wiedza na ten temat może być kluczowa dla zrozumienia własnego ciała oraz podejmowania odpowiednich działań w przypadku wystąpienia niepokojących symptomów.

Czym są parestezje?

Parestezje, inaczej określane jako allodynia lub hiperalgezja, to uczucie drętwienia i mrowienia kończyn. Ponieważ nie powodują one dolegliwości bólowych i dość szybko ustępują, często bywają bagatelizowane. Najczęściej powstają jako konsekwencja długotrwałego ucisku na jedną z kończyn. Czasami są jednak objawem groźnych chorób, urazów kręgosłupa, nieprawidłowo leczonych schorzeń przewlekłych, a nawet niedoborów witamin.

Mrowienie i drętwienie jest spowodowane zaburzeniem w obrębie obwodowego układu nerwowego. Najczęściej obejmuje kończyny, jednakże może pojawić się w każdej części ciała. Uczucie mrowienia pojawia się bowiem w miejscu ucisku określonego nerwu.

Objawami parestezji mogą być dodatkowo:

chwilowy brak czucia,
uczucie oziębienia lub parzenia,
uczucie przejścia prądu.

W większości przypadków parestezje nie są powodem do niepokoju. Należy jednak zachować czujność. Szczególnie gdy pojawiają się nagle i bez konkretnej przyczyny.

Możliwe przyczyny występowania parestezji

Przyczyn mrowienia i drętwienia kończyn może być wiele i mogą być one zróżnicowane. Wiele zależy od intensywności, długości trwania objawów, a także rodzaju symptomów współtowarzyszących.

Parestezje mogą być spowodowane:

ucisk na nerwy kręgosłupa, w tym przepuklina krążka międzykręgowego;
niedobory witamin i minerałów, w tym witaminy B12, kwasu foliowego, magnezu, potasu, sodu;
zatruciem organizmu np. ołowiem lub alkoholem;
długotrwałym przyjmowaniem niektórych leków np. przeciwlękowych i uspokajających;
infekcjami, w tym boreliozą, półpaścem, tężcem lub wirusem HIV;
niedoczynnością tarczycy;
przewlekłym stresem i przeciążeniem organizmu;
zaburzeniami krążenia krwi;
stwardnieniem rozsianym;
miażdżycą;
chorobami nowotworowymi;
nieprawidłowo leczoną lub nieleczoną cukrzycą;
niedotlenieniem mózgu;
migrenowymi bólami głowy;
nerwicą lękową lub innymi zaburzeniami psychosomatycznymi.

Co powinno wzbudzić szczególny niepokój? Jeżeli drętwieniu towarzyszy częściowy lub całkowity paraliż, osłabienie, oszołomienie, czy też utrata przytomności, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Poważne urazy kręgosłupa mogą przebiegać również z zaburzeniami widzenia lub mowy. Pomocy należy szukać u lekarza pierwszego kontaktu. Po przeprowadzeniu z pacjentem wywiadu i na podstawie objawów, może on wystawić skierowanie do neurologa. Jeżeli internista ma podejrzenie, że mrowienie/drętwienie kończy na podłoże psychiczne, wówczas kieruje do lekarza psychiatry.

Czasami konieczne może okazać się pogłębienie diagnostyki. Podstawą jest wykonanie badań krwi, zwłaszcza pozwalających na ocenę poziomu witamin, minerałów i niektórych hormonów, w tym tarczycy.

Pomocnymi narzędziami diagnostycznymi są elektromiografia (EMG), tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i elektroneurografia (ENG). Jeżeli lekarz podejrzewa poważne zaburzenia neurologiczne, może dodatkowo zlecić bardziej inwazyjne badania, w tym pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego - zwłaszcza w celu potwierdzenia neuropatii o podłożu zapalnym.

Czynniki ryzyka

Krótkie, przemijające mrowienia i drętwienia kończyn pojawiają się od czasu do czasu u każdego. Okazuje się jednak, że istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się parestezji.

Czynnikami ryzyka parestezji są:

płeć - kobiety są bardziej narażone na występowanie parestezji. Jest to związane z nieco inną budową anatomiczną kanału nerwowego. Jest on znacznie węższy niż u mężczyzn i stąd większe ryzyko cieśni nadgarstka;
ciąża - tendencja do zatrzymania wody w organizmie i co za tym idzie, większe ryzyko obrzęków, mogą powodować ucisk na określony nerw. Jest to odczuwalne przez kobiety zwłaszcza w II i III trymestrze, gdy zwiększa się ucisk macicy na żyłę główną dolną;
nadwaga - zwiększona masa tkanki tłuszczowej może być przyczyną wywierania ucisku na nerw;
przewlekłe stosowanie niektórych leków, w tym antybiotyków;
długotrwałe unieruchomienie.

Leczenie parestezji

Rodzaj wdrożonego leczenia uzależniony jest od indywidualnego przypadku, a zwłaszcza zidentyfikowanie źródła problemu. Czasami wystarczające może okazać się wyrównanie niedoborów witamin i/lub minerałów. W poważniejszych przypadkach istnieje konieczność przeprowadzenia operacji lub farmakoterapii. Na rynku dostępne są również maści i kremy o działaniu znieczulającym.

Jeżeli parestezja jest wynikiem przewlekłej choroby (np. cukrzycy lub niedoczynności tarczycy) to pierwszym i niezbędnym krokiem jest wdrożenie leczenia w kierunku określonej jednostki chorobowej.

Skuteczna w leczeniu parestezji jest dodatkowo rehabilitacja i/lub fizjoterapia. Ich celem jest poprawienie siły otaczających mięśni, co zapewnia lepszą mobilność i zwiększa zakres ruchu.

Profilaktyka parestezji

Nie da się w 100% zapobiec parestezjom. Można jednak pamiętać o kilku zasadach, które zmniejszają ucisk na nerwy. Uczucie mrowienia i drętwienia kończyn jest często wynikiem długotrwałego siedzenia w jednej pozycji np. w siadzie skrzyżnym. Osoby, które dużo czasu spędzają przed komputerem, powinny pamiętać o przerwach i wykonywaniu krótkich ćwiczeń rozciągających.

Ważnym aspektem zapobiegania parestezjom jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i wyrobienie w sobie nawyku codziennej aktywności fizycznej. Wystarczy 30 minutowy spacer, aby poprawić krążenie krwi i limfy, a także wzmocnić siłę mięśniową.