Witamina D dostarczana jest przede wszystkim z pożywieniem – głównie pochodzenia zwierzęcego- lub wytwarzana w skórze z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem działania promieni słonecznych. Proces ten wiąże się ściśle z miejscem zamieszkania i może być mało wydajny, ze względu na różne nasłonecznienie w różnych krajach oraz dym i kurz dużych metropolii, który pochłania promieniowanie słoneczne. Również powszechnie stosowane filtry UV, skutecznie blokują naturalną syntezę witaminy D3 w skórze.
W organizmie dziecka niezależnie od pochodzenia witamina ulega przemianie enzymatycznej w wątrobie i nerkach, do aktywnej postaci – kalcytriolu. Związek ten aktywuje syntezę swoistego białka transportowego, ułatwiającego wchłanianie wapnia z produktów spożywczych przez ścianę jelita i prawidłową mineralizację kości.
Jest wiele czynników prowadzących do wystąpienia krzywicy.
W powstawaniu krzywicy z niedoboru witaminy D3, główną rolę odgrywa jej niedostateczna podaż w okresie intensywnego przyrostu masy ciała niemowlęcia, we wczesnym dzieciństwie oraz w okresie dojrzewania. Również choroby związane z zespołem zaburzonego wchłaniania, upośledzeniem funkcji nerek czy wątroby mogą, mimo odpowiedniej podaży, wiązać się z niedoborem witaminy D. Podobna rola przypada nieprawidłowej diecie. Dotyczy to np. przekarmiania dzieci mlekiem krowim lub nadmiarem stosowanych płatków owsianych, kasz lub mąki. Zawierają one fitynę, która tworzy z wapniem niewchłaniające się w jelitach kompleksy. Natomiast dobrym źródłem witaminy D są wątróbka, żółtka jaj, masło, śmietana, tran, tłuste ryby (sardynki, makrele, śledzie, łososie, tuńczyki) oraz wzbogacone mieszanki mleczne dla niemowląt.
Wśród innych czynników wpływających na niedobór wapnia w ustroju dziecka należy wymienić: genetycznie uwarunkowana różną wrażliwość na witaminę D3, wspomniane wcześniej czynniki środowiskowe czy stosowane leki np. przeciwdrgawkowe.
Objawy krzywicy
Do pierwszych tzw. „zwiastunowych” objawów krzywicy obserwowanych u niemowlęcia w 2-3 miesiącu życia zaliczamy drażliwość, niepokój, zaburzenia snu, pocenie się główki w trakcie karmienia, kręcenie głową, brak łaknienia i związane z tym zahamowanie przyrostu masy ciała. Wczesne objawy kostne to:
- Rozmiękanie i spłaszczenie potylicy (która ugina się pod palcami jak pergamin lub piłeczka pingpongowa), powiększanie się ciemiączka przedniego lub opóźnienie jego zarastania.
- Deformacja klatki piersiowej (klatka piersiowa dzwonowata, bruzda Harrisona)
- Tzw. „różaniec krzywiczy”- który powstaje w wyniku pogrubienia połączeń chrzęstno-kostnych żeber
- „Żabi brzuch” – duży, rozlany, wynikający ze słabego napięcia mięśni
Rozkwit objawów nie leczonej krzywicy przypada na 3-6 miesiąc życia, a największe zniekształcenia, zwłaszcza kończyn dolnych, występują pod koniec 1 i w 2 roku życia. Są to:
- Dalsza deformacja czaszki (uwypuklenie guzów czołowych, zmiana jej kształtu i powstanie tzw. czaszki kwadratowej)
- Deformacja klatki piersiowej ze spłaszczeniem jej po bokach i uwypukleniem mostka ( tzw. kurza klatka piersiowa)
- Powstanie „bransolet krzywiczych”, tj. zgrubień chrzęstno-kostnych w okolicy nadgarstków
- Skrzywienie kręgosłupa – tzw. garb krzywiczy
- Zmiany w kościach kończyn dolnych, które pojawiają się z chwilą gdy dziecko zaczyna chodzić; są to zniekształcenia o typie nóg szpotawych (zbliżone kształtem do litery O) lub koślawych (litera X)
- Płaskostopie
- Zniekształcenie kości miednicy, w postaci jej spłaszczenia
- Opóźnienie wzrostu, rozwoju ruchowego dziecka, które później siada, wstaje i chodzi niż jego rówieśnicy
- Częstsza niż u rówieśników niedokrwistość oraz nawracające infekcje dróg oddechowych
- Wady zgryzu, czasem tzw. „ zgryz otwarty całkowity”, kiedy brak jest kontaktu zębów dolnych z górnymi, zwężenie szczęki, wysoko sklepione (tzw. gotyckie) podniebienie. Charakterystyczne dla krzywicy jest też opóźnione wyrzynanie się zębów, ubytki w szkliwie czy zmiany próchnicowe.
Rozpoznanie choroby opiera się na przede wszystkim na szczegółowej analizie dotyczącej trybu życia, chorób, stosowanej diety, przyjmowanych leków, a także profilaktycznego podawania witaminy D3 oraz na charakterystycznych objawach.
Leczenie
Krzywica często ulega samowyleczeniu ok. 2 roku życia, gdy zmienia się skład diety, proces wzrastania ulega zwolnieniu, a dziecko dłużej przebywa na słońcu. Niemniej powstałe zmiany kostne bardzo trudno ( lub wcale) poddają się rehabilitacji a słabo zmineralizowana kość będzie bardziej podatna na urazy w wieku późniejszym. Należy wspomnieć, iż krzywica może pojawić się ponownie w okresie dojrzewania u szybko rosnącej młodzieży.
Leczenie objawowej krzywicy powinno być bezwzględnie prowadzone pod kontrolą lekarza, polega ono na zmianie codziennej dawki witaminy D3 z profilaktycznej na leczniczą. Nie wolno tego robić samodzielnie, gdyż witamina ta może łatwo ulec przedawkowaniu w wypadku nadmiernej podaży wywołując groźne skutki.
Profilaktyka
Zapobieganie krzywicy rozpoczyna się już w okresie ciąży. Przyszła matka powinna-oprócz racjonalnego odżywiania i przebywania na słońcu, przyjmować- szczególnie w ostatnim trymestrze ciąży- witaminę D3. Noworodek przychodzi na świat z zapasem witaminy D, który zależy od diety stosowanej przez matkę w ciąży. Zapas ten wyczerpuje się średnio pod koniec pierwszego miesiąca życia dziecka. Wtedy dobrze jest zacząć zapobiegać krzywicy wychodząc z maluchem na spacery oraz podając mu preparaty z witaminą D3.
Wszystkie teksty zamieszczone na stronie stanowią wlasność intelektualną kliniki Poland Medical. Kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie w części lub w całości w jakiejkolwiek formie oraz w jakikolwiek sposób bez zgody administratora jest zabronione; ich użycie lub wykorzystanie będzie traktowane jako bezprawne naruszenie praw autorskich.
