Budowa i funkcje serca
Znajomość anatomii i funkcji serca pozwala lepiej zrozumieć, jak ważny jest ten organ. Serce formuje się już w 4 tygodniu życia zarodkowego, a jego bicie można wykryć na badaniu USG już pod koniec 5 tygodnia ciąży. Od tej pory pracuje nieprzerwanie aż do śmierci człowieka. Kurczy się ok. 108 000 razy w ciągu dnia, co daje ponad 3 miliardy razy w życiu 75-letniego człowieka. Waży ok. 300 gramów i jest wielkości pięści.
Serce zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych. Od innych narządów oddziela je struktura zwana workiem osierdziowym. Narząd dzieli się na cztery jamy: dwa przedsionki i dwie komory. Cykl pracy serca składa się z następujących po sobie fazach skurczu. W pierwszej kolejności kurczą się przedsionki, a następnie komory. Po fazach skurczów następuje rozkurcz. W sercu znajdują się również przedsionki, które zapobiegają cofaniu się krwi - dwudzielna, trójdzielna i półksiężycowata.
Funkcja serca polega na dostarczaniu tlenu i substancji odżywczych do każdej komórki ludzkiego ciała. W związku z tym zatrzymanie akcji serca jest równoznaczne z zahamowaniem wszystkich procesów, które zachodzą na terenie organizmu ludzkiego. Serca działa zatem jak pompa, która bezustannie przetacza krew. W ciągu minuty przez ten organ przepływa ok. 5 litrów krwi.
Po której stronie leży serce? Prawda jest taka, że organ ten znajduje się po lewej stronie klatki piersiowej, za mostkiem. W związku z tym ból zlokalizowany w tej części ciała jest poważnym sygnałem alarmowym i wskazaniem do szybkiej wizyty u lekarza kardiologa.
Najczęstsze choroby kardiologiczne
Zaburzenia rytmu serca, inaczej arytmie, to nieprawidłowości w przesyłaniu impulsacji nerwowej w obrębie mięśnia sercowego. Zarówno zbyt szybkie (tachykardia), jak i zbyt wolne (bradykardia) może świadczyć o schorzeniu układu sercowo-naczyniowego. Przyczyn chorób kardiologicznych może być wiele, jednakże najczęściej są nimi nieprawidłowe stężenie cholesterolu we krwi (wysoki poziom frakcji LDL, przy jednoczesnym spadku poziomu frakcji HDL), otyłość i nadwaga, palenie tytoniu, alkoholizm, brak aktywności fizycznej, cukrzyca, a także nadciśnienie tętnicze. Niemniej ważne są czynniki genetyczne, jednakże dziedziczne choroby kardiologiczne zaliczane są do stosunkowo rzadkich.
Do najczęstszych chorób kardiologicznych zaliczają się
- niewydolność mięśnia sercowego,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroba wieńcowa,
- udar mózgu,
- zawał serca.
Badania profilaktyczne serca, w tym EKG i echo serca, powinno wykonywać się co 3 lata (w grupie 40-50 lat) lub co roku (powyżej 50. roku życia). Badania profilaktyczne można wykonać prywatnie.
EKG serca - czym jest i co wykrywa?
Elektrokardiogram (EKG) jest badaniem spoczynkowym, które pozwala na wykrycie nieprawidłowości w pracy mięśnia sercowego. Jest ono całkowicie bezinwazyjne i bezbolesne dla pacjenta. Osoba wykonująca badania umieszcza na ciele pacjenta elektrody rejestrujące pracę serca. Wynik prezentowany jest czasie rzeczywistym na ekranie monitora, a także drukowany na specjalnym papierze.
Co wykrywa EKG? Na podstawie wyniku EKG kardiolog jest w stanie stwierdzić, jak pracuje serce człowieka, czy jego rytm jest prawidłowy, czy pojawiają się ewentualne oznaki niedokrwienia organu, zawału lub inne zaburzenia przewodzenia impulsacji nerwowej. Zapis EKG składa się z tzw. linii izoelektrycznej stanowiącej punkt odniesienia dla załamków dodatnich i ujemnych oraz odcinków. Na podstawie ich kształtu i długości, doświadczony kardiolog jest w stanie postawić miarodajną diagnozę. Nieprawidłowe EKG jest podstawą do wykonania dodatkowych badań np. echa serca.
Czy nerwica serca wyjdzie na EKG? Niestety badanie EKG nie jest w stanie wykryć tzw. nerwicy serca. Wynika to z faktu, że każde zaburzenie lękowe ma inne podłoże niż kardiologiczne, a nerwica serca, zwana również zespołem Da Costy, ma pochodzenie psychogenne. W związku z tym nerwica serca jest reakcją na stres i pomimo manifestacji ze strony układu sercowo-naczyniowego, powinna być diagnozowana u psychiatry.
Jak długo trwa badanie EKG? Badanie jest bardzo krótkie - maksymalnie 10 minut. Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie 24-godzinnej rejestracji, co określa się mianem holtera EKG. Jest ono zalecane w przypadku podejrzenia zaburzenia rytmu serca.
Echo serca - czym jest i co wykrywa?
Echokardiografia, czyli echo serca (często określane również jako USG serca) jest bezbolesnym i nieinwazyjnym badaniem, wykorzystującym zjawisko fal ultradźwiękowych (w zakresie od 1 do 10 MHz) do oceny budowy struktur serca, a także prawidłowej funkcjonalności poszczególnych jego elementów, w tym zastawek i jam.
Jak wygląda badanie echa serca? Badany kładzie się na lewym boku z lewą ręką uniesioną i położoną za głową. W trakcie badania lekarz przesuwa głowicę z żelem po klatce piersiowej, zwracając uwagę na obraz wyświetlający się na ekranie monitora.
Wskazaniami do przeprowadzenia badania echa serca są:
- migotanie przedsionków,
- nadciśnienie tętnicze,
- przebyty zawał mięśnia sercowego,
- choroba niedokrwienna,
- zapalenie wsierdzia,
- wady serca,
- choroba wieńcowa.
Lekarz kardiolog z Londynu podkreśla, że echo serca można wykonywać dowolną ilość razy, ponieważ nie wiąże się z żadnym ryzykiem dla zdrowia pacjenta ani powikłaniami. Ile trwa echokardiografia? Badanie to zajmuje średnio 15 minut.
Echo serca z dopplerem, inaczej USG dopplerowskie pozwala na ocenę przepływu krwi przez tętnice, zastawki i żyły. W połączeniu ze standardowo wykonywanym EKG daje możliwość wykrycia nieprawidłowości, w tym zjawiska cofania się krwi, przecieków, a także nieprawidłowości połączeń pomiędzy jamami serca.
Echo serca wykonuje się również u dzieci, w tym u niemowląt. Badania przeprowadza się z powodzeniem nawet u 2-miesięcznych niemowląt. Dzięki temu już na wczesnym etapie rozwoju można wykryć tak poważne choroby jak wady serca, zaburzenia rytmu serca. Wskazaniem do wykonania echa serca u niemowląt jest wykrycie szmerów w klatce piersiowej podczas pierwszych badań po porodzie. Badanie jest rekomendowane również w przypadku występowania wad serca w najbliższej rodzinie.
EKG a echo serca?
Czym różni się badanie EKG od echa serca? To pierwsze pozwala na ocenę pracy tego organu, natomiast drugie służy do zbadania kurczliwości, a także budowy anatomicznej.
Profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego
Nie da się w 100% zapobiec rozwojowi chorób kardiologicznych. Jednakże prowadząc zdrowy styl życia można w dużej mierze ograniczyć ryzyko ich pojawienia się. Zarówno dieta, jak i codzienne nawyki mają wpływ na pracę serca.
Do profilaktyki chorób kardiologicznych zalicza się:
- rzucenie palenia tytoniu,
- ograniczenie spożywania alkoholu,
- codzienna aktywność fizyczna,
- utrzymywanie masy ciała w zakresach normy,
- kontrolowanie wartości ciśnienia tętniczego krwi,
- monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi,
- zdrowa dieta - ograniczenie spożywania tłuszczów nasyconych trans, węglowodanów prostych, produktów przetworzonych i wprowadzenie do codziennego menu błonnika, świeżych warzyw i owoców, a także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w m.in. rybach, owocach morza, algach i orzechach.
Polski kardiolog w Londynie podkreśla, że choroby kardiologiczne mogą dawać poważne powikłania. Nieleczone często prowadzą do rozwoju poważnych schorzeń wielonarządowych, w tym nerek i narządu wzroku. W związku z tym należy pamiętać o systematycznych badaniach profilaktycznych krwi, a powyżej 40. roku życia także EKG i echa serca. Jednakże warto pamiętać, że do częstszych badań profilaktycznych powinna skłonić pacjenta historia występowania schorzeń kardiologicznych w najbliższej rodzinie.
Bibliografia
https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/62359,echokardiografia-serca-echo-serca [dostęp 1.07.2024].
https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/897,badanie-ekg?gad_source=1&gclid=CjwKCAjw74e1BhBnEiwAbqOAjC4djZZPetkI52nI6D7mQ-P46BPHs9jl1WcexN-ME9-N12aMG7pzKBoCaQMQAvD_BwE [dostęp 1.07.2024]
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/patrz-w-serce [dostęp 01.07.2024].
https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152094,elektrokardiografia-ekg [dostęp 01.07.2024].