Choroby męskich narządów płciowych

Czym są choroby weneryczne?

Mianem chorób wenerycznych określa się choroby zakaźne przenoszone poprzez kontakty seksualne. Do czynników ryzyka zalicza się przede wszystkim częsta zmiana partnerów seksualnych. Inną przyczyną transmisji chorobotwórczych bakterii, wirusów i grzybów jest również kontakt z błonami śluzowymi i płynami osoby zakażonej¹. 

Rozpoznawaniem i leczeniem chorób wenerycznych zajmuje się dziedzina medycyny zwanej wenerologią. Zgodnie z danymi statystycznymi liczba zakażonych mężczyzn rośnie z roku na rok. W 2023 roku zdiagnozowano w Polsce 1990 przypadków kiły, 601 rzeżączki, 551 chlamydii i 2380 nowych zakażeń HIV¹. 

Najczęstszymi chorobami wenerycznymi są:

• kiła (syfilis),
• rzeżączka,
• chlamydioza,
• świerzb,
• HIV,
• opryszczka narządów płciowych,
• rzęsistkowica,
• wrzód męski.

Kiła

Kiła inaczej syfilis, to choroba zakaźna, która rozwija się w wyniku zakażenia bakterią spiralną - krętkiem bladym (łac. Treponema pallidum). Kiła u mężczyzn przenoszona jest drogą płciową, poprzez kontakty seksualne - analne, oralne i waginale. Należy przy tym dodać, że krętki mogą wniknąć do organizmu poprzez mikrourazy w skórze lub bezpośredni kontakt z krwią zakażonej osoby. W związku z tym narażone są głównie osoby pracujące w szpitalu jako lekarze, pracownicy laboratorium medycznego, ratownicy medyczni i pielęgniarze². 

Kiła może przebiegać w dwóch fazach - bezobjawowej i objawowej. Objawy są widoczne również na twarzy i innych częściach skóry. Przebieg choroby zależy od wielu czynników, w tym ogólnego stanu zdrowia, obecności innych chorób, a także upośledzenia odporności. 

Objawami kiły są:

• powiększone węzły chłonne,
• owrzodzenia miejsc intymnych,
• łysienie,
• bielactwo,
• owrzodzenia błon śluzowych jamy ustnej,
• śródmiąższowe zapalenie wątroby,
• osutka.

Badania w kierunku kiły polegają na wykryciu we krwi przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom krętka bladego. Są one obecne w materiale biologicznym po upływie ok. 6 tygodni od momentu zakażenia. Kiłę leczy się u dermatologa, a także specjalistów chorób zakaźnych. 

Nieleczona kiła często prowadzi do zmian wielonarządowych. Ponadto, powikłania po kile mogą negatywnie wpłynąć na płodność mężczyzny. Jest to związane z ryzykiem rozwoju zapalenia najądrzy. A leczenie kiły jest stosunkowo proste - polega na antybiotykoterapii. 

Rzeżączka 

Czynnikiem etiologicznym rzeżączki jest Gram-ujemna bakteria dwoinki rzeżączki - gonokok. Statystycznie znacznie częściej diagnozuje się ją u mężczyzn, niż u kobiet. Nieleczone zakażenie może przynieść bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, w tym nawet niepłodność, zapalenie mięśnia sercowego i opon mózgowo-rdzeniowych. Powikłania po zakażeniu rzeżączką widoczne są również na twarzy w postaci wykwitów. Rzeżączka bardzo często współistnieje z innymi chorobami wenerycznymi³. 

Objawy rzeżączki u mężczyzn pojawiają się po ok. 5 dniach od zakażenia, znacznie szybciej niż u kobiet, co jest związane z różnicami w budowie dróg rodnych^3,4.

Do typowych symptomów zaliczają się:

• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• ropny wyciek z cewki moczowej.

Diagnostyka rzeżączki opiera się na wykryciu w materiale biologicznym (wydzielina z dróg moczowo-płciowych, gardła, odbytnicy, spojówek) bakterii Gram-ujemnych. Ich obecność stwierdza się przy pomocy amplifikacji kwasów nukleinowych i/lub mikroskopu świetlnego⁴. Należy jednak podkreślić, że u pacjentów, u których zakażenia przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, testy diagnostyczne cechują się stosunkowo niską czułością - poniżej 40%.

Chlamydioza

Chlamydioza to choroba przenoszona drogą płciową o podłożu bakteryjnym. Za jej rozwój odpowiedzialne są Gram-ujemne bakterie tlenowe Chlamydia trachomatis^5,6. Czynnik chorobotwórczy rozprzestrzenia się poprzez kontakt z błonami śluzowymi podczas stosunku seksualnego lub, znacznie rzadziej, jako powikłanie cewnikowania. U mężczyzn kontakt z bakteriami powoduje rozwój nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej. Od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby mija średnio 10-12 dni. Do czynników ryzyka zaliczają się m.in. młody wiek, częste kontakty seksualne i zmiany partnerów, niski status ekonomiczny, niestosowanie prezerwatyw i inne infekcje przenoszone drogą płciową^5,6. 

Objawami chlamydiozy są:

• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• wyciek z cewki moczowej (najczęściej ropny lub śluzowy),
• zaczerwienienie i świąd okolicy cewki moczowej.

Należy jednak podkreślić, że w większości przypadków chlamydioza przebiega bezobjawowo i dlatego jest tak trudna do zdiagnozowania. Do rozpoznania choroby dochodzi na podstawie wywiadu lekarskiego i przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań, w tym wykonaniu wymazu z cewki moczowej. 

Świerzb

Zakażenie świerzbem kojarzone jest przede wszystkim z bardzo niskim statusem społeczno-ekonomicznym i brakiem higieny osobistej. Nie do końca jest to jednak prawda. Świerzbowiec ludzki to roztocze, które żyje w naskórku ludzkim, zwłaszcza w miejscach ciepłych np. pępku lub narządach rodnych. Do transmisji czynnika chorobotwórczego dochodzi na drodze kontaktów seksualnych z osobą zakażoną lub nawet poprzez używanie tych samych ręczników, pościeli, odzieży. Schorzenie pojawia się również w przypadku osób, które przebywają w dużych skupiskach ludzkich np. w przedszkolu.

Pierwsze symptomy pojawiają się po upływie ok. 4 tygodni od zakażenia. 

Objawami świerzbu są:

• wykwity skórne
• świąd skóry, nasilający się w nocy. 

Diagnostyka świerzbu nie zawsze jest prosta, ponieważ zmiany skórne mogą być wynikiem wielu innych schorzeń, a nawet zwykłej alergii kontaktowej. Jednakże charakterystyczne dla świerzbu jest powstawanie tzw. przeczosów. Jest to podstawa do rozpoznania choroby przez lekarza dermatologa.

HIV

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (NIZP-PZH) w Polsce od lat odnotowuje się wzrost zakażenia wirusem HIV. W 2022 roku zarejestrowano 2384 nowych zakażeń, natomiast w 2023 roku na przełomie stycznia i października - 2590 zakażeń⁷.  Nie inaczej jest w innych krajach Europy i na całym świecie. 

Wirus nabytego niedoboru odporności rozprzestrzenia się na drodze kontaktów seksualnych, a także podczas kontaktu z krwią osoby zakażonej. Wirus HIV powoduje rozwój AIDS - zespołu nabytego niedoboru odporności⁸. 

Pierwsze objawy zakażenia wirusem HIV pojawiają się po upływie od 2 do 6 tygodni od transmisji chorobotwórczego czynnika. Początkowo wirus HIV manifestuje się podobnie jak grypa i powoduje podwyższenie temperatury ciała, ból mięśni i stawów, bóle głowy, nocne poty, a także dolegliwości jelitowe, w tym wymioty i biegunki. Dopiero z czasem, gdy dojdzie do znacznej amplifikacji materiału genetycznego wirusa w komórkach ludzkich, można rozpoznać typowe dla HIV symptomy⁸. 

Późniejsze objawy HIV to:

• powiększenie węzłów chłonnych,
• zmiany skórne - mięsak Kaposiego,
• utrata apetytu,
• bóle brzucha,
• owrzodzenia jamy ustnej i przełyku,
• nawracające zapalenia płuc.

Diagnostyka zakażenia wirusem HIV polega na wykonaniu badań krwi na obecność przeciwciał anty-HIV.  Leczeniem infekcji zajmuje się specjalista chorób zakaźnych. Obecnie zarówno zakażenie HIV, jak i pełnoobjawowe AIDS są chorobami dającymi duże szanse na złagodzenie objawów i wydłużenie życia. Terapia polega na podawaniu leków, które zmniejszają namnażanie się wirusa. Warto podkreślić, że leczenie trwa całe życie⁸.

Opryszczka narządów płciowych

Opryszczka męskich narządów płciowych (penisa i napletka) spowodowana jest przez dwa rodzaje wirusa HSV - podtypu 1 i 2. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakty seksualne, a także bezpośredni kontakt ze śliną, błonami śluzowymi, a nawet samą skórą nosiciela. Największy potencjał zakaźny ma płyn z pęcherzyków opryszczki. 

Zmiany skórne pojawiają się kilkanaście dni od momentu zakażenia. 

Objawy opryszczki narządów płciowych to:

• intensywnie czerwona, swędząca i boląca wysypka, mogąca przebiegać z przeczulicą i uczuciem mrowienia,
• pojawienie się na skórze bolesnych pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• ogólne osłabienie organizmu.

Rozpoznanie opryszczki narządów płciowych odbywa się w gabinecie dermatologa lub wenerologa. Po przeprowadzeniu wywiadu lekarz podejmuje decyzję o konieczności przeprowadzenia testów serologicznych i DNA w kierunku wykrycia wirusa.

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica to choroba weneryczna wywołana przez pierwotniaka - rzęsistka pochwowego Trichomonas vaginalis. Choroba bardzo często współistnieje z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Drobnoustrój przedostaje się do cewki moczowej, gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych. Szacuje się, że w Polsce rzęsistkowicą zakażonych jest nawet do 20% męskiej populacji9.

Objawy rzęsistkowicy u mężczyzn to:

• zapalenie cewki moczowej,
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• wyciek z cewki moczowej. 

Należy pamiętać, że rzęsistkowica może być przyczyną niepłodności. Zachorowanie zwiększa również ryzyko zakażenia wirusem HIV. Chorobę diagnozuje się u lekarza dermatologa i urologa. Do jej rozpoznania należy wykonać wymaz z cewki moczowej i poddać go analizie pod mikroskopem. 
 

Bibliografia

1. https://www.gov.pl/web/psse-szczecinek/hiv-i-choroby-weneryczne--bezpieczne-wakacje [dostęp 22.07.2024].
2. Peeling RW, Mabey D, Kamb ML, Chen XS, Radolf JD, Benzaken AS. Syphilis. Nat Rev Dis Primers. 2017 Oct 12;3:17073. doi: 10.1038/nrdp.2017.73. PMID: 29022569; PMCID: PMC5809176.
3. https://epibaza.pzh.gov.pl/story/rze%C5%BC%C4%85czka-informacje-og%C3%B3lne [dostęp 22.07.2024]
4. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/73414,rzezaczka [dostęp 22.07.2024]. 
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537286/ [dostęp 22.07.2024]
6. https://epibaza.pzh.gov.pl/story/informacja-o-zaka%C5%BCeniach-chlamydiami-wywo%C5%82ane-przez-chlamydia-trachomatis [dostęp 22.07.2024]. 
7. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/aktualnosci/336266,rok-2023-najwiecej-nowo-wykrytych-zakazen-hiv-w-historii-polski [dostęp 22.07.2024]
8. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/HIV-AIDS/158254,zakazenie-hiv [dostęp 22.07.2024].
9. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/165365,rzesistkowica [dostęp 22.07.2024].