Cykl miesięczny kobiet
Cykl miesięczny u kobiet trwa średnio 28 dni, chociaż w zależności od organizmu, może być nieco krótszy lub dłuższy. Ważne jest jednak, aby mieścił się w zakresie od 21 do 32 dni. Jeżeli w czasie owulacji (czyli jajeczkowania) komórka jajowa nie zostanie zapłodniona przez plemnik, dochodzi do zaniku ciałka żółtego i znacznego spadku progesteronu (hormonu, który odpowiedzialny jest za utrzymanie ciąży). Konsekwencją tych fizjologicznych zmian jest łuszczenie się endometrium, a mówiąc prościej śluzówki macicy. Jest ono wydalane na zewnątrz razem z krwią.
Menstruacja, czyli krwawienie miesięczne (lub okres) trwa przeciętnie 3-5 dni. W jej trakcie dochodzi do licznych zmian o podłożu hormonalnym. Zmienia się nie tylko środowisko pochwy, ale także temperatura ciała, czynność gruczołów piersiowych, a także ogólny stan psychiczny kobiety. Pierwsza miesiączka pojawia się na ogół ok. 12 roku życia, a jej zatrzymanie, czyli menopauzę obserwuje się po 45. roku życia.
Należy jednak pamiętać, że niektóre kobiety doświadczają krwawienia miesięcznego również w trakcie ciąży. Nie jest to jednak zjawisko fizjologiczne i występuje bardzo rzadko. Niewielkie plamienie lub krwawienie może pojawić się jednak na początku ciąży (I trymestr), co jest związane z faktem zagnieżdżania się zarodka w macicy (tzw. krwawienie implantacyjne) i nie stanowi zagrożenia dla przyszłego płodu. Niemniej każde, nawet niewielkie krwawienie w czasie ciąży należy skonsultować z lekarzem.
Zaburzenia miesiączkowania - inne przyczyny
Zaburzenia miesiączkowania są coraz częstszą przyczyną wizyt w gabinetach ginekologicznych. Najczęstszą przyczyną jest upośledzenie wydzielania hormonów, które towarzyszy wielu schorzeniom. W związku z tym każde takie zdarzenie należy konsultować z lekarzem ginekologiem.
Wyróżnia się dwa rodzaje zaniku miesiączki:
- pierwotny brak miesiączki - ma miejsce w przypadku, gdy w wieku 12-13 roku życia u dziewczynki nie pojawia się pierwsze krwawienie;
- wtórny brak miesiączki - dotyczy zatrzymania okresu w późniejszych latach życia u kobiety, która wcześniej miesiączkowała prawidłowo.
Na regularność cyklu miesięcznego ma wpływ również styl życia, zażywanie niektórych leków oraz masa ciała.
Choroby a zaburzenia miesiączkowania
Zaburzenia miesiączkowania mogą pojawić się jako objaw:
- zespołu policystycznych jajników,
- hiperprolaktynemii,
- cukrzycy,
- stanów zapalnych dróg rodnych,
- chorób tarczycy.
Zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome, PCOS) lekarzom znany również pod nazwą zespołu wielotorbielowatych jajników lub androgenizmu jajnikowego to częste schorzenie, na które cierpi ok. 20% kobiet w okresie rozrodczym. Endokrynolodzy są zgodni, że PCOS to najczęściej występujące zaburzenie o podłożu hormonalnym. Jest ono jednym z najczęstszych przyczyn problemów z zajściem w ciążę.
Bezpośrednią przyczyną rozwoju zespołu policystycznych jajników jest podwyższony poziom androgenów. Nie ustalono dotychczas jaki mechanizm molekularny stoi za rozwojem tej patologii. Wiadomo jedynie, że na skutek nadmiernej produkcji androgenów, zaburzona zostaje praca jajników. Choroba może być dziedziczna (czyli wrodzona) lub pojawić się w ciągu życia kobiety.
Objawami zespołu policystycznych jajników są:
- zaburzenia miesiączkowania, w tym przede wszystkim nieregularność cykli miesięcznych;
- problemy z zajściem w ciążę;
- łojotok i trądzik;
- maskulinizacja objawiająca się m.in. wzrostem masy mięśniowej;
- nadciśnienie tętnicze;
- nadmierne owłosienie.
Poza czynnikami genetycznymi, duży wpływ na rozwój PCOS ma cukrzyca typu II i otyłość.
Hiperprolaktynemia
Hiperprolaktynemia, czyli podwyższony poziom prolaktyny może pojawić się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. W większości przypadków ma ono miejsce na skutek chorób tarczycy, a zwłaszcza niedoczynności tego gruczołu. Nie mniejsze znaczenie mają przewlekłe schorzenia nerek i wątroby.
Zjawisko hiperprolaktynemii ma fizjologiczne miejsce w ciąży i nie świadczy o żadnej nieprawidłowości.
Objawy hiperprolaktynemii są niespecyficzne i często trudno je powiązać z jakimkolwiek procesem chorobowym. Poza zaburzeniami miesiączkowania symptomami mogącymi wskazywać na hiperprolaktynemię są m.in. zwiększenie masy ciała, obniżenie libido, osłabienie organizmu, zmęczenie i stany lękowe.
Cukrzyca
Kobiety cierpiące na cukrzycę często doświadczają zaburzenia miesiączkowania. Uważa się, że jest to związane z dysfunkcją przysadki, otyłością, nieprawidłową dystrybucją tkanki tłuszczowej, a także nadmiernym wydzielaniem insuliny. Krwawienie miesięczne u diabetyczek może pojawiać się w sposób nieregularny, co znacznie utrudnia zajście w ciążę.
Infekcje dróg rodnych
Infekcje dróg rodnych najczęściej mają podłoże bakteryjne, znacznie rzadziej grzybicze lub wirusowe. Szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia na ogół pozostaje bez wpływu na cykl miesiączkowy. Jednakże przewlekłe stany zapalne mogą doprowadzić do rozprzestrzenienia się czynników chorobotwórczych i ich kolonizacji w macicy i jajnikach. To z kolei może skutkować zaburzeniem miesiączkowania.
Choroby tarczycy
Zaburzenia funkcjonowania tarczycy diagnozowane są coraz częściej, zwłaszcza u kobiet. Hormony tego gruczołu są powiązane z hormonami, które regulują cyklem miesięcznym. Wysoki poziom TSH, czyli hormonu tarczycy, towarzyszący niedoczynności tego gruczołu, powoduje podwyższenie stężenia prolaktyny w surowicy krwi, a także zablokowanie wydzielania gonadotropin. To z kolei może powodować zaburzenia miesiączkowania, a przede wszystkim jego brak.
Inne przyczyny zaburzenia miesiączkowania
Polski ginekolog z Poland Medical zaznacza, że przyczyną braku miesiączki może być także nadmiar masy ciała, przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, a nawet styl życia.
Leki a brak miesiączki
Doustne przyjmowanie niektórych substancji czynnych wpływa negatywnie na regularność miesiączki. Lekami, które należą do grupy wysokiego ryzyka, są środki o działaniu nasennym, przeciwdepresyjnym, zmniejszającym ciśnienie tętnicze krwi, antyalergiczne i glikokortykosteroidy. Wpływają one na stężenie prolaktyny w surowicy krwi. Znacznie rzadziej zanik miesiączki związany jest z przewlekłym przyjmowaniem antybiotyków.
Zdarza się, że brak miesiączki występuje po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych. Tabletki antykoncepcyjne wpływają na naturalny cykl hormonalny kobiety, dostarczając syntetyczne wersje estrogenów i progestagenów, co w efekcie powoduje, że organizm przestaje produkować własne hormony w ilościach niezbędnych do wywołania owulacji i miesiączki.
Po zaprzestaniu przyjmowania tabletek, organizm może potrzebować czasu na ponowne uruchomienie naturalnej produkcji hormonów i regularnych cykli miesięcznych. Dla niektórych kobiet powrót do regularnego cyklu może nastąpić niemal od razu, podczas gdy inne mogą doświadczyć opóźnień. Zwykle uważa się, że normalny zakres czasu, w którym cykl powinien wrócić do normy, mieści się w granicach kilku miesięcy, ale może to trwać dłużej.
Masa ciała a miesiączka
Zarówno nadmiar, jak i niedobór masy ciała może negatywnie wpływać na regularność pojawienia się miesiączki. Ma to związek z zaburzeniem gospodarki hormonalnej kobiety. W związku z tym osoby cierpiące na takie zaburzenia odżywiania jak anoreksja i bulimia często doświadczają nawet całkowitego zaniku menstruacji.
Styl życia a miesiączka
Dużym problemem w dzisiejszych czasach jest prowadzenie tzw. niezdrowego stylu życia. I nie chodzi tutaj wyłącznie o odżywianie, ale także, a może przede wszystkim stres. Przewlekle trwający stres powoduje wydzielanie dużych ilości kortyzolu, czyli hormonu stresu. Jego podwyższone stężenie zwiększa jednocześnie poziom prolaktyny, co upośledza funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Właśnie dlatego kobiety, które prowadzą tzw. stresujący tryb życia np. na wysokich stanowiskach, często doświadczają zaburzenia miesiączkowania.
Sytuacją fizjologiczną powodującą zatrzymania miesiączki jest menopauza pojawiająca się u kobiet powyżej 45. roku życia. Jest ona spowodowana spadkiem hormonów, w tym przede wszystkim estrogenu.
Co może okazać się dla wielu zaskakujące, na zanik miesiączki wpływ może mieć nadmierny wysiłek fizyczny. Jest to szczególnie dobrze widoczne u kobiet, które uprawiają sport profesjonalnie. Ryzyko braku okresu zwiększa się w przypadku gdy reżimowi fizycznemu towarzyszy niskokaloryczna dieta.
Podsumowanie - czy brak miesiączki zawsze oznacza ciążę?
Podsumowując, brak miesiączki nie zawsze oznacza ciążę. Aby móc ją potwierdzić należy wykonać oznaczenie gonadotropiny kosmówkowej (beta-HCG) z krwi żylnej. Ginekolodzy rekomendują podejść do badania dwukrotnie w odstępie 48h. Prawidłowy przyrost beta-HCG świadczy o prawidłowym rozwoju ciąży.
W innych przypadkach brak okresu może być związany z zaburzeniami hormonalnymi lub metabolicznymi. Bez względu jednak na przyczynę, brak miesiączki powinien być sygnałem do szybkiego odwiedzenia gabinetu ginekologa w Poland Medical. Specjalista zleci wówczas wykonanie szeregu badań (w tym przede wszystkim oznaczenia poziomu hormonów), a także przeprowadzi USG transwaginalne. Warto podkreślić, że regularny brak miesiączki wymaga systematycznego monitorowania przez ginekologa.
Bibliografia https://www.mp.pl/pacjent/objawy/253859,zaburzenia-miesiaczkowania [dostęp 26.02.2024]A. Drosdzol-Cop i in., Prawidłowy cykl miesiączkowy i zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt, “Ginekologia po Dyplomie”, nr 02, 2017.
B. Niesłuchowska-Frydrych i A. Sobocińska-Mirska., Zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt i młodych kobiet a problem antykoncepcji, “Nowa Medycyna”, nr 8, 2000.