Sposoby leczenia ubytków w zębach
Ubytki powstające w zębach na ogół powodują silny ból, który znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Takich dolegliwości nie należy bagatelizować, ponieważ nie mają charakteru przejściowego. Mówiąc prościej, lekceważenie bólu zęba nie przynosi niczego dobrego, a na ogół doprowadza do ekstrakcji zęba, a nawet poważnych powikłań ogólnoustrojowych, w tym nawet zapalenia mięśnia sercowego.
Celem leczenia ubytków (próchnicowych i niepróchnicowych) jest usunięcie uszkodzonej struktury zęba i odbudowa powstałych zniszczeń. Przyczyną rozwoju stanów patologicznych jamy ustnej, w tym zębów i dziąseł są nie tylko zaniedbania higieniczne, ale także niektóre choroby przewlekłe (np. cukrzyca) i czynniki genetyczne.
W większości przypadków ubytek nazębny zaczyna się od próchnicy. Na powierzchni zębów tworzy się płytka nazębna. W jej skład wchodzą głównie mikroorganizmy żywiące się resztkami pokarmowymi. Bakteriami, które bytują w jamie ustnej człowieka są m.in. S. mutans, L. acidophilus i S. salivarius. Ich namnażanie się powoduje nadprodukcję kwasów, które powodują szereg zmian w jamie ustnej - obniżenie jej pH i demineralizację szkliwa. Proces utraty minerałów zaczyna się poniżej widocznej powierzchni zęba. W związku z tym pierwsze symptomy próchnicy mogą nie być zauważalne gołym okiem. Jedynie stomatolog może dostrzec je przy pomocy specjalistycznych lamp.
Czasami ubytki w uzębieniu są wynikiem działania zewnętrznych sił mechanicznych i chemicznych. Mowa wówczas o ubytkach pochodzenia niepróchnicowego. Dzieli się je na:
- erozje - pojawiają się na powierzchni zęba w wyniku działania substancji chemicznych np. soku żołądkowego (przy refluksie żołądkowym), soku, wina, kawy, herbaty, witaminy C, a także słodkich napojów gazowanych;
- abrazje - rozwijają się na skutek ścierania tkanki np. w wyniku nieprawidłowego szczotkowania zębów. Abrazje dotyczą na ogół zębów przednich;
- abfrakcje - polegają na wykruszeniu części zęba, co najczęściej powstaje jako wynik nieprawidłowego żucia lub zgrzytania zębami. Abfrakcje powstają na ogół przy dziąśle lub tuż pod nim.
Wybór sposobu leczenia ubytku uzależniony jest od jego rodzaju, a decyzja ta leży po stronie stomatologa, który podejmuje ją na podstawie badań (w tym także obrazowych). Inaczej bowiem leczy się zmiany powierzchniowe, a inaczej (na ogół trudniej) uszkodzenia leżące głębiej.
Założenie plomby
Założenie plomby jest bez wątpienia najpopularniejszym sposobem leczenia w gabinetach stomatologicznych. Specjalny materiał umieszcza się w ubytkach o umiarkowanych rozmiarach. Dzięki dostępności znieczulenia cała procedura jest bezbolesna. Działa ono już w kilka sekund od podania. W przypadku drobnych ubytków dentysta może zastosować znieczulenie powierzchniowe (oparte na zablokowaniu powierzchniowych receptorów bólu), bez konieczności zastrzyku.
Pierwszym krokiem jest oczyszczenie zęba za pomocą wiertła o określonej wielkości. Stomatolog musi usunąć uszkodzone tkanki i dokładnie oczyścić miejsce założenia plomby. Najpopularniejszym materiałem, który wykorzystuje się do plombowania, jest żywica kompozytowa. Ze względu na walory estetyczne taki rodzaj wypełnienia stosuje się przede wszystkim w zębach przednich. W przypadku ubytków klinowych (czyli takich, które powstają w tylnych zębach) można zastosować trwalsze materiały. Warto jednak pamiętać, że plomba nie jest wypełnieniem stałym. Należy pamiętać o jej regularnej wymianie.
Rodzaje wypełnień stomatologicznych
Do najczęściej stosowanych wypełnień stomatologicznych, które stosuje się do uzupełnienia ubytków, zaliczają się wypełnienia:
- glassjonomerowe - wykorzystywane przede wszystkim w leczeniu zębów mlecznych. Pozwalają regenerować szkliwo i zapobiegają rozwojowi próchnicy w przyszłości. Ich minusem jest jednak duża ścieralność i kruchość;
- amalgamatowe - częściej stosowane w przeszłości. W ich składzie wyróżnić można jony srebra, miedzi, rtęci, czy też cynku. Są wytrzymałe i odporne na uszkodzenia. Ich wadą jest to, że mogą odbarwiać zęby i powodować uwalnianie toksyn;
- porcelanowe - na które składa się wypełnienie typu onlay i inlay. To pierwsze umożliwia odtworzenie powierzchni żującej, łącznie z naturalnymi guzkami zęba. Z kolei to drugie wykorzystywane jest w przypadku dużych powierzchni uszkodzeń. Największą zaletą wypełnień porcelanowych jest ich trwałość i odporność na przebarwienia.
Więcej o wypełnieniach stosowanych przez polskich dentystów mogą Państwo przeczytać w naszym innym artykule tutaj.
Założone plomby należy utwardzić, aby zwiększyć ich trwałość. W stomatologii stosuje się 3 rodzaje utwardzeń:
- samoutwardzalne - nie wymagają stosowania lamp ani odczynników chemicznych. Ulegają utwardzeniu w sposób samoistny;
- światłoczułe - jego kolor dobiera się indywidualnie do naturalnego koloru zębów pacjenta. Początkowo ma postać plasteliny, co sprawia, że idealnie dopasowuje się do wielkości ubytku. Utwardza się go przy pomocy specjalnych lamp;
- chemoutwardzalne - są stosunkowo rzadko stosowane ze względu na swoją niską trwałość.
Leczenie kanałowe
Leczenie kanałowe, inaczej endodontyczne, jest formą leczenia, która na ogół pozwala na zachowanie stałego zęba bez konieczności ekstrakcji. Jest ona wykonywana w przypadku, gdy uszkodzeniu uległ nerw i nie ma możliwości zastosowania prostszych form leczenia zachowawczego. Cała procedura jest czasochłonna i dlatego też pacjent musi odbyć kilka wizyt na fotelu dentystycznym. Warto podkreślić, że leczenie kanałowe nie zawsze kończy się sukcesem, a ostatecznie ząb może wymagać usunięcia.
Endodonta usuwa miazgę z kanałów zębowych, a następnie dokładnie je czyści i dezynfekuje. Liczba kanałów uzależniona jest od zęba. W zębach trzonowych jest ona większa. Końcowym etapem leczenia endodontycznego jest szczelne wypełnienie kanałów za pomocą specjalistycznego materiału i zabezpieczenie powierzchni korony.
Leczenie kanałowe nie jest jednak wolne od powikłań. W trakcie całej procedury istnieje ryzyko złamania narzędzia endodontycznego, co może skutkować uszkodzeniem kanałów. Możliwym powikłaniem jest także zmiana zabarwienia zęba na kolor żółty. Jest to wynik niedokładnego oczyszczenia kanału z miazgi, która pozostaje w jego zakamarkach. To z kolei stanowi pożywkę dla chorobotwórczych bakterii i może być powodem gnicia tkanek. Ząb po leczeniu kanałowym jest bardziej kruchy i podatny na uszkodzenia mechaniczne.
Założenie korony
Po zakończonym leczeniu stomatologicznym, gdy doszło do utraty znacznej części zęba, stomatolog może zaproponować założenie korony. Ma ona na celu zachowanie powierzchni żującej i walorów estetycznych całego uzębienia. Założenie korony wymaga współpracy dentysty i protetyka. W związku z tym cały proces może być czasochłonny i nierzadko wymaga od pacjenta dużych nakładów finansowych.
Profilaktyka - czyli jak nie dopuścić do powstania ubytków?
Systematyczne wizyty kontrolne u stomatologa znacznie zmniejszają ryzyko pojawienia się ubytków, a tym samym ostatecznego rozwiązania - ekstrakcji. Próchnica zębów może powodować długotrwałe powikłania ogólnoustrojowe. Jest ona często powodem chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym przede wszystkim zapalenia mięśnia sercowego, a także wsierdzia. Stomatolodzy podkreślają, że bakterie, które kolonizują jamę ustną, zwiększają ryzyko kłębuszkowego zapalenia nerek.
Profilaktyka ubytków w zębach to nie tylko systematyczne wizyty kontrolne u dentysty, ale także konieczność zachowania właściwej higieny jamy ustnej. Jak uniknąć ubytków? Samo mycie zębów może okazać się niewystarczające. Kluczowe jest także dbanie o higienę dziąseł i języka. Na ich powierzchni również gromadzą się chorobotwórcze bakterie, które mogą obniżać pH jamy ustnej i przyczyniać się do rozwoju próchnicy.
Nie bez znaczenia jest wybór szczoteczki do mycia zębów. Obecnie stomatolodzy podkreślają dużą precyzję czyszczenia zębów i szczelin okołozębowych za pomocą szczoteczek sonicznych. Są znacznie dokładniejsze niż modele elektryczne. Technologia soniczna wykorzystuje drgania i ruchy wymiatające. Większość dostępnych na rynku modeli szczoteczek sonicznych wyróżnia się możliwością wykonania od 40 000 do nawet 90 000 drgań na minutę. Pozwala to na oczyszczenie zębów z płytki nazębnej i usunięcie resztek pokarmowych ze szczelin okołozębowych.
Uzupełnieniem codziennej pielęgnacji jest stosowanie płukanek do jamy ustnej, a także regularnie używanie nici dentystycznych. W pielęgnacji języka pomocne będą specjalne, metalowe czyściki.
Aby znacznie zmniejszyć liczbę wizyt na fotelu dentystycznym, warto regularnie wykonywać takie zabiegi jak fluoryzacja, piaskowanie (usuwanie osadu), lakowanie (czyli lakierowanie zębów) i skaling (usuwanie kamienia nazębnego). Część z nich można stosować również u dzieci.
Jak często odwiedzać lekarza stomatologa? Minimum raz w roku należy dokonać przeglądu i wykonać podstawowe zabiegi czyszczące i zabezpieczające szkliwo. Zarejestruj się do polskiego stomatologa w Polska Przychodnia w Londynie lub Coventry.
Bibliografia
1.https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a5882/Rozne-metody-leczenia-ubytkow-prochnicowych-na-powierzchniach-stycznych.html [dostęp 18.03.2024]
2.Krois J, Göstemeyer G, Reda S i wsp., Sealing or infiltrating proximal carious lesions, “J Dent”, nr 74, 2018.
3.https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/107911,leczenie-kanalowe [dostęp 18.03.2024].