Jakie badania krwi warto zrobić profilaktycznie raz w roku?

Wiele poważnych chorób rozwija się bezobjawowo, dając o sobie znać dopiero wtedy, gdy leczenie staje się trudniejsze i mniej skuteczne. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, a jednym z najprostszych i najbardziej dostępnych sposobów na sprawdzenie stanu organizmu są regularne badania krwi.

Raz w roku warto zatrzymać się na moment i wykonać podstawowy pakiet badań, który może pomóc wykryć m.in. cukrzycę, niedokrwistość, zaburzenia hormonalne, a nawet problemy z wątrobą czy nerkami. W tym artykule podpowiadamy, które badania krwi warto robić profilaktycznie, co można z nich wyczytać i jak się do nich przygotować.

Podstawowe badania krwi zalecane raz w roku

Raz w roku warto wykonać pakiet podstawowych badań krwi, który pozwala uzyskać ogólny obraz funkcjonowania organizmu. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich, wraz z opisem, co dokładnie mierzą i jakie informacje mogą dostarczyć.

Morfologia krwi (CBC)

To jedno z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych. Umożliwia ocenę:

• liczby i jakości czerwonych krwinek (erytrocytów),

• poziomu hemoglobiny i hematokrytu,

• liczby białych krwinek (leukocytów) – istotne w przypadku infekcji, stanów zapalnych czy chorób autoimmunologicznych,

• liczby płytek krwi (trombocytów).

Nieprawidłowości mogą sugerować m.in. anemię, stany zapalne, infekcje, zaburzenia szpiku kostnego.

OB (odczyn Biernackiego) lub CRP (białko C-reaktywne)

Są to markery stanu zapalnego. CRP rośnie szybciej i jest bardziej precyzyjne, natomiast OB może utrzymywać się na podwyższonym poziomie długo po infekcji.

• Podwyższone CRP może świadczyć o infekcji, stanie zapalnym, a nawet chorobach nowotworowych.

Glukoza na czczo

Podstawowe badanie w kierunku cukrzycy i insulinooporności.

• Norma: 70–99 mg/dl.

• Wynik 100–125 mg/dl może wskazywać na stan przedcukrzycowy.

• Powyżej 126 mg/dl – możliwa cukrzyca (do potwierdzenia dodatkowymi badaniami).

Lipidogram

Ocena gospodarki tłuszczowej – kluczowa dla profilaktyki chorób serca i naczyń.

• Cholesterol całkowity

• LDL („zły” cholesterol)

• HDL („dobry” cholesterol)

• Trójglicerydy

Nieprawidłowy lipidogram to sygnał do zmiany diety i stylu życia, a w niektórych przypadkach – do wdrożenia leczenia farmakologicznego.

TSH (hormon tyreotropowy)

Reguluje pracę tarczycy. Nieprawidłowy poziom TSH może wskazywać na:

• niedoczynność (TSH ↑),

• nadczynność (TSH ↓),

• zaburzenia autoimmunologiczne (w połączeniu z badaniami FT3, FT4, anty-TPO).

ALT, AST – enzymy wątrobowe

Podwyższone wartości mogą wskazywać na:

• przeciążenie wątroby (np. lekami, alkoholem),

• stłuszczenie wątroby,

• wirusowe zapalenia wątroby (WZW).

Kreatynina i eGFR

Służą do oceny funkcji nerek. eGFR (szacunkowy współczynnik filtracji kłębuszkowej) pozwala wykryć nawet niewielkie zaburzenia pracy nerek we wczesnym stadium.

Elektrolity: sód, potas, wapń, magnez

Nieprawidłowe poziomy mogą prowadzić do zaburzeń pracy serca, mięśni, układu nerwowego. Badanie przydatne szczególnie u osób z nadciśnieniem, problemami z rytmem serca, stosujących leki moczopędne.

Witamina D3 (25(OH)D)

Większość Polaków ma jej niedobór, zwłaszcza jesienią i zimą. Niski poziom witaminy D może wpływać na:

• osłabienie odporności,

• zaburzenia nastroju,

• problemy kostno-mięśniowe.

Ferrytyna, żelazo – ocena gospodarki żelazowej

Pomocne w diagnozowaniu niedokrwistości. Obniżone wartości mogą świadczyć o niedoborze żelaza, a podwyższone – o stanach zapalnych lub chorobach przewlekłych.

Badania krwi dla kobiet i mężczyzn – co warto sprawdzić dodatkowo?

Oprócz uniwersalnych badań, które warto wykonywać profilaktycznie bez względu na płeć, istnieją też parametry, które są szczególnie istotne dla kobiet lub mężczyzn. Pozwalają one ocenić gospodarkę hormonalną, ryzyko niektórych chorób oraz stan narządów płciowych.

Dodatkowe badania dla kobiet

1. Prolaktyna (PRL)
   – Hormon wpływający m.in. na cykl miesiączkowy, płodność, a także na laktację.
   – Podwyższona może powodować zaburzenia miesiączkowania, problemy z zajściem w ciążę, spadek libido.

2. Estradiol (E2)
   – Główny żeński hormon płciowy – istotny zwłaszcza u kobiet z zaburzeniami cyklu, w okresie menopauzy lub przy podejrzeniu niedoboru estrogenów.

3. FSH i LH (hormony przysadkowe)
   – Pomagają ocenić funkcjonowanie jajników i przysadki mózgowej.
   – Wskazane u kobiet z nieregularnymi miesiączkami lub podejrzeniem wczesnej menopauzy.

4. Testosteron (całkowity i wolny)
   – Jego poziom warto sprawdzić w przypadku objawów takich jak: nadmierne owłosienie, trądzik, obniżone libido, problemy z płodnością.

5. CA-125 (marker nowotworowy jajnika)
   – Opcjonalne badanie dla kobiet po 40 r.ż. z rodzinnym ryzykiem raka jajnika lub niepokojącymi objawami.

Dodatkowe badania dla mężczyzn

1. Testosteron całkowity (i ewentualnie wolny)
   – Kluczowy hormon odpowiadający za libido, masę mięśniową, nastrój i płodność.
   – Obniżony poziom może być związany z przewlekłym stresem, otyłością, starzeniem się lub chorobami endokrynologicznymi.

2. PSA (antygen specyficzny dla prostaty)
   – Marker nowotworowy, pomocny w ocenie ryzyka raka prostaty.
   – Zalecany mężczyznom po 50. roku życia, a wcześniej – jeśli występują objawy lub obciążenie rodzinne.

3. SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe)
   – Badanie pomocnicze przy diagnostyce poziomu testosteronu – szczególnie gdy wyniki są niejednoznaczne.

4. Prolaktyna (PRL)
   – Również u mężczyzn może wpływać na libido i płodność – jej podwyższony poziom może powodować spadek testosteronu i problemy z erekcją.

Te dodatkowe badania hormonalne warto wykonywać w zależności od wieku, stylu życia, obecności objawów oraz obciążeń rodzinnych. Nie są obowiązkowe co roku, ale stanowią cenne uzupełnienie profilaktyki – zwłaszcza po 30. roku życia.

Dlaczego należy wykonywać okresowe badania krwi?

Regularne badania krwi to jeden z filarów profilaktyki zdrowotnej. Choć wiele osób zgłasza się na badania dopiero wtedy, gdy pojawiają się niepokojące objawy, to właśnie okresowa kontrola parametrów krwi pozwala wykryć zmiany chorobowe na bardzo wczesnym etapie – często jeszcze przed wystąpieniem jakichkolwiek symptomów.

Wczesne wykrycie chorób przewlekłych

Cukrzyca, choroby serca, nadciśnienie, zaburzenia pracy tarczycy czy nowotwory krwi to schorzenia, które przez długi czas mogą nie dawać wyraźnych objawów. Badania krwi umożliwiają ich szybkie rozpoznanie, co zwiększa szansę na skuteczne leczenie.

Ocena ogólnego stanu zdrowia

Badania takie jak morfologia, lipidogram czy oznaczenie poziomu glukozy pomagają ocenić ogólną kondycję organizmu. Dzięki temu można zauważyć niepokojące trendy – na przykład rozwijającą się anemię, stan zapalny lub pogarszającą się gospodarkę tłuszczową – zanim staną się poważnym problemem.

Monitorowanie skuteczności leczenia

Osoby przyjmujące leki, np. na tarczycę, nadciśnienie, depresję czy inne przewlekłe schorzenia, powinny regularnie badać krew, aby sprawdzać, czy stosowana terapia jest skuteczna i bezpieczna dla wątroby, nerek czy układu krwionośnego.

Zmiany w stylu życia i diecie

Okresowe badania krwi pomagają ocenić, czy zmiany wprowadzane w codziennym funkcjonowaniu – np. dieta, suplementacja, aktywność fizyczna – przynoszą oczekiwane efekty. To konkretne dane, które pozwalają świadomie dbać o zdrowie.

Profilaktyka to mniejsze koszty i mniej stresu

Leczenie zaawansowanych chorób jest kosztowne, czasochłonne i często bardzo obciążające psychicznie. Regularne badania to inwestycja, która może oszczędzić wielu problemów zdrowotnych i finansowych w przyszłości.

W jaki sposób przebiegają badania krwi w Polskiej Przychodni w UK i dlaczego wykonuje się je na czczo?

Profilaktyczne badania krwi wykonuje się poprzez pobranie z żyły łokciowej niewielkiej (5 ml) próbki. Probówka, do której trafia krew, zawiera substancję zapobiegającą jej krzepnięciu. Co istotne- w większości badania te powinniśmy wykonywać rano. Dlaczego pora pobrania próbki ma tak duże znaczenie? Otóż wartość diagnostyczna zdecydowanej większość testów z krwi może zostać obniżona, jeśli pacjent:

- jest przemęczony lub zestresowany (wzmożona aktywność fizyczna przed wykonaniem badania nie jest wskazana)

- w ciągu ośmiu- dwunastu godzin przed badaniem spożywał posiłek lub wypił znaczną ilość płynów (o wiele łatwiej jest stawić się na badania po przespanej nocy, kiedy głód i pragnienie nie są tak uciążliwe)

Ponadto, badane parametry krwi cechują się zmiennością dobową (inne wartości są normą rano, tuż po przebudzeniu, inne natomiast- w trakcie dnia i późnym wieczorem). Dlatego część z nich należy wykonywać na czczo.

Oczywiście, istnieją odstępstwa od tych zasad. Zarówno w sposobie pobrania krwi, jak i rygorze wykonania testów na czczo. Różnice te dotyczą zwłaszcza niemowląt i małych dzieci- wyjaśnia polski pediatra w Coventry. W ich przypadku próbka krwi może zostać pobrana z palca lub pięty. Mówimy wtedy o pobraniu krwi włośniczkowej. W przypadku maluszków poniżej trzeciego roku życia dopuszczalne jest karmienie na około godzinę przed planowanym badaniem (warto jednak o tym fakcie poinformować lekarza interpretującego wyniki badań).