Profil hormonalny a podstawowe badania krwi - jaka jest między nimi różnica?
Nie jest tajemnicą, jak istotne dla utrzymania zdrowia i wczesnego wykrywania wszelkich nieprawidłowości są profilaktyczne badania krwi. Dzięki informacjom, których dostarczają morfologia, glikemia, próby wątrobowe czy lipidogram możemy ocenić ogólny stan organizmu. Jak wyjaśnia polski endokrynolog w UK, właściwa interpretacja wyników badań laboratoryjnych pozwala na określenie przyczyn niepokojących objawów, które spowodowane są:
- infekcjami i stanami zapalnymi
- alergiami, zaburzeniami odporności i chorobami autoimmunologicznymi
- chorobami krwi, w tym białaczką
- anemią i niedoborami dietetycznymi (np. zbyt niski poziomem kwasu foliowego czy witaminy B12)
- niewłaściwą pracą narządów wewnętrznych, takich jak wątroba, trzustka, czy nerki
Zarówno ocena składu komórek krwi, jak i badanie poziomu glukozy, cholesterolu czy kreatyniny, dają więc ogólny obraz tego, co dzieje się w organizmie. Parametry takie jak OB (odczyn Biernackiego) czy badanie CRP (białka C-reaktywne) pozwalają wykryć stan zapalny, a także ocenić skuteczność stosowanego leczenia. Reasumując, badania z krwi służą diagnostyce i monitorowaniu stanu zdrowia. Profil hormonalny pozwala natomiast na szczegółową ocenę poziomu hormonów. Kiedy zrobić badania hormonalne?
Co to jest profil hormonalny? Wyjaśnia polski endokrynolog w Coventry
Pakiet badań hormonalnych to rodzaj testów, które pozwalają potwierdzić lub wykluczyć występowanie zaburzeń endokrynologicznych. Są to badania laboratoryjne, w których podobnie jak przy innych tego rodzaju, analizie podlega próbka krwi pobrana od pacjenta. W przeciwieństwie do wymienionych wyżej, ocenie nie podlega jednak jej skład, a stężenia poszczególnych hormonów. Wyniki badania z krwi są więc odpowiedzią na pytanie: jak sprawdzić czy mam zaburzenia hormonalne?
Zanim jednak przejdziemy do dokładnego opisu samych badań profilu hormonalnego dla kobiet i mężczyzn, warto przyjrzeć się temu, czym właściwie są hormony, jaką rolę w organizmie pełnią i w jaki sposób objawiają się problemy hormonalne.
Czym są hormony i jakie mają znaczenie?
Hormony są bioregulatorami, które w ogromnym stopniu wpływają na nasze życie. Prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego odpowiada za homeostazę, czyli stan równowagi organizmu. Mają niebagatelny wpływ na wygląd, kondycję fizyczną, jak również samopoczucie. Poprzez pobudzanie i spowalnianie poszczególnych narządów regulują ich pracę. Koordynują procesy fizjologiczne zachodzące w ciele - od wzrostu, przez metabolizm, aż po kontrolowanie funkcji rozrodczych - tłumaczy polski endokrynolog w UK.
Strukturami budującymi układ dokrewny (hormonalny), są kolejno: podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, gruczoły przytarczyczne, nadnercza, grasica, wyspy Langerhansa, komórki układu pokarmowego oraz gonady (jajniki lub jądra). Wszystkie te elementy są ściśle związane z ośrodkowym układem nerwowym, a sama regulacja wydzielania hormonów przebiega na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, że gruczoły wzajemnie na siebie oddziałują za pośrednictwem wydzielanych hormonów. Dlatego też wykonanie badania profilu hormonalnego daje pełniejszy wgląd w zmiany zachodzące w organizmie, niż badanie pojedynczych hormonów.
Problemy z hormonami - objawy, które powinny niepokoić
Ponieważ mechanizm działania układu hormonalnego odpowiada za wszystkie aspekty prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu, dolegliwości związane z zaburzeniami hormonalnymi mogą przybrać przeróżną formę. Rozregulowana gospodarka hormonalna (zmniejszone lub nadmierne wydzielanie hormonów) skutkuje problemami zdrowotnymi, które dają o sobie znać zarówno w samopoczuciu fizycznym, jak i psychicznym:
- Zaburzenia miesiączkowania i niepłodność u kobiet
- Problemy z erekcją i niepłodność u mężczyzn
- Spadek libido - brak popędu seksualnego
- Wahania nastrojów (także duża nerwowość i drażliwość)
- Nawracające stany lękowe i depresyjne
- Chroniczne zmęczenie i apatia
- Zmiany skórne, takie jak łojotok, trądzik, szybko przetłuszczające się włosy
- Nadmiernie wysuszona, szorstka skóra i wypadanie włosów
- Nadmierne owłosienie u kobiet (hirsutyzm)
- Nagły, niewyjaśniony przyrost wagi
Przyczyny zaburzeń hormonalnych
Układ hormonalny jest niezwykle czuły, a poziom hormonów podlega zmianom w zależności od wieku, pory dnia i naszej aktywności. U kobiet wahania poziomu hormonów zależne są od fazy cyklu miesiączkowego; naturalne są również zmiany spowodowane okresem dojrzewania, ciążą i laktacją a także menopauzą. Istnieją jednak sytuacje, w których nadmierne lub zmniejszone wydzielanie hormonów nie jest wynikiem naturalnych procesów fizjologicznych i wymaga szczegółowej diagnozy - w tym celu polski endokrynolog w UK zleci wykonanie profilu hormonalnego.
Wśród przyczyn problemów z układem hormonalnym wymienia się: uwarunkowania genetyczne, niezdrowy tryb życia, regularne przyjmowanie leków. Niezwykle często poprzez badania hormonów diagnozuje się jednak również poważniejsze schorzenia: choroby endokrynologiczne, nowotworowe czy autoimmunologiczne. Głównymi chorobami związanymi zaburzeniami hormonalnymi u kobiet są:
- zespół policystycznych jajników (PCOS): w wyniku zaburzonych proporcji pomiędzy hormonem folikulotropowym (FSH) i hormonem luteinizującym (LH) dochodzi do zaburzeń cyklu miesiączkowego, a nawet całkowitego braku okresu. Dodatkowo zespół policystycznych jajników związany jest z nadprodukcją męskich hormonów płciowych u kobiet.
- niedoczynność i nadczynność tarczycy: tarczyca jest gruczołem odpowiadającym za produkcję tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Jej czynność regulowana jest przez hormon tyreotropowy (TSH) uwalniany przez podwzgórze. Równowaga gospodarki wapniowo-fosforanowej, prawidłowa praca gruczołów płciowych a nawet układu sercowo-naczyniowego czy nerwowego– tarczyca obarczona jest wieloma zadaniami! Dlatego też jakiekolwiek odchylenia od normy w zakresie jej hormonów powodują wiele przykrych dolegliwości. Choroby tarczycy dotykają zarówno kobiety, jak i mężczyzn. U kobiet jednak wiążą się ściśle z funkcjonowaniem układu rozrodczego, mogą więc wiązać się nawet z zaburzeniami płodności.
- choroba Hashimoto (przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy) jest chorobą autoimmunologiczną, w przebiegu której komórki odpornościowe atakują i niszczą tarczycę, tym samym uniemożliwiając jej prawidłowe funkcjonowanie. Hashimoto powoduje więc, najogólniej rzecz ujmując, postępującą niedoczynność tarczycy. Bardzo często u pacjentów cierpiących na tę przypadłość diagnozuje się również choroby współistniejące.
- choroba Cushinga - pod tą ogólną nazwą kryje się zespół objawów wywoływanych przez nadmiar hormonów sterydowych. Charakteryzuje się podwyższonym stężeniem kortyzolu spowodowanym nadczynnością przedniego płata przysadki mózgowej. Może powodować dalsze, groźne powikłania - np. cukrzycę lub nadciśnienie. Zespół Cushinga może rozwinąć się jako skutek uboczny u pacjentów poddawanych terapii hormonami sterydowymi.
Profil hormonów kobiecych i pakiet hormonalny dla mężczyzn - badania z krwi
Oferta badań w kierunku zaburzeń hormonalnych jest zróżnicowana ze względu na płeć pacjentów. Dostępne są również profile hormonów ukierunkowane ściśle na pracę jednego z gruczołów, diagnostykę konkretnych zaburzeń, jak również specjalnie przeznaczony dla przyszłych mam - profil ciążowy. Pozwala to lekarzom Polskiej Przychodni w UK na dobranie badań dokładnie odpowiadającym indywidualnym potrzebom swoich pacjentów.
Hormony u kobiet - kiedy zrobić badanie LH i FSH?
Kobiety są szczególnie narażone na zaburzenia hormonalne i wynikające z nich dolegliwości - wyjaśnia polski endokrynolog w UK. Zakłócenia gospodarki hormonalnej mogą przyczyniać się do niepłodności, nie powinno się więc bagatelizować żadnych symptomów. Zaburzenia wydzielania hormonów płciowych u kobiet wynikać mogą z nieprawidłowego funkcjonowania podwzgórza lub przysadki (niskie stężenie LH i FSH) lub zaburzeń w strukturze (albo funkcjonowaniu) jajników. Wtedy z kolei obserwuje się zwiększone stężenie FSH i LH. Norma FSH i LH podlega zmianom wraz z fazami cyklu menstruacyjnego. Badanie powinno się więc zrobić:
- w fazie folikularnej: między 3 a 5 dniem cyklu
- w trakcie owulacji: między 12 a 14 dniem cyklu
- w fazie lutealnej – w 21 dniu cyklu
Profil hormonalny dla kobiet - jakie hormony podlegają badaniu?
obejmuje on badanie stężeń następujących hormonów:
- estradiol (E2): jego poziom jest parametrem pozwalającym sprawdzić funkcjonowanie jajników. W kontekście zdrowia całego organizmu, wpływa on na strukturę kości, skóry i włosów. Stężenie estradiolu podlega zmianom w zależności od fazy cyklu. Podwyższony poziom estradiolu obserwuje się podczas owulacji; jest on także charakterystyczny dla kobiet w ciąży. Jeśli badanej pacjentki nie dotyczy żadne z powyższych - może też być wynikiem hiperstymulacji jajników, nowotworu jajników lub nadnerczy.
- prolaktyna (LTH), hormon luteotropowy; odpowiedzialny za wywołanie laktacji. U kobiet, które nie przechodzą przez okres ciąży i karmienia piersią, wysokie stężenie prolaktyny we krwi jest przyczyną nieregularnych miesiączek, spadku popędu seksualnego oraz suchości pochwy.
- lutropina (LH) pobudza jajeczkowanie, rozwój ciałka żółtego, a co za tym idzie - syntezę progesteronu. Jednym słowem: stymuluje jajniki do produkcji hormonów. Jej niewłaściwy poziom wskazuje na problemy z niepłodnością.
- folikulotropina (FSH) również w przypadku tego hormonu, wyniki uzależnione będą od tego, w którym dniu cyklu badania hormonalne zostaną przeprowadzone. Poziom FSH zawsze powinien być analizowany w odniesieniu do poziomu LTH. Folikulotropina reguluje wytwarzanie estrogenów - jej nieprawidłowe stężenia mogą świadczyć o niewydolności jajników.
- progesteron (luteina) - hormon regulujący cykl miesiączkowy. Jego nieprawidłowa produkcja często związana jest z poważniejszymi problemami zdrowotnymi kobiet, takimi jak: zespół policystycznych jajników, torbiele i guzy, poronienia, a nawet ciąża pozamaciczna. Który dzień cyklu jest najlepszy na badanie progesteronu? Idealnym momentem na sprawdzenie poziomu luteiny jest 2 połowa cyklu owulacyjnego - najlepiej jego 21 dzień.
Profil hormonalny dla mężczyzn - co wchodzi w jego skład?
O zaburzeniach hormonalnych najczęściej mówi się w kontekście zaburzeń miesiączkowania i problemów z niepłodnością u kobiet. Istnieje jednak kilka poważnych objawów, które stanowią postawę do wykonania badań hormonalnych u mężczyzn. Wśród nich polski endokrynolog w UK wymienia:
- przedwczesne dojrzewanie płciowe
- brak zarostu, mutacji, owłosienia miejsc intymnych
- niedorozwój okolicy zewnętrznych narządów płciowych (brak jąder w mosznie)
- ginekomastia (powiększenie piersi u mężczyzn)
- nagły spadek masy mięśniowej
- wzrost masy ciała - odkładanie tkanki tłuszczowej w okolicach charakterystycznych dla kobiet
- wahania nastroju (drażliwość, nerwowość, stany depresyjne i lękowe)
- brak popędu płciowego (spadek libido)
- zaburzenia erekcji i impotencja
- zaburzenia płodności
- jednostronne powiększenie moszny
Profil hormonalny dla mężczyzn obejmuje: FSH, LH, testosteron, współczynnik wolnych androgenów, prolaktynę oraz SHBG. Badania hormonalne zawarte w pakiecie dla mężczyzn pozwalają określić rodzaj zaburzeń hormonalnych, które wiążą się z niepłodnością oraz andropauzą.
Badania hormonalne: jak się przygotować? Podpowiada polski endokrynolog w UK
Pacjenci objęci opieką polskiego lekarza w Wielkiej Brytanii często zadają pytania na temat tego, jak dokładnie wyglądają badania hormonalne. Przede wszystkim - jak wspominaliśmy na samym początku artykułu - opisane tutaj profile hormonalne dla kobiet i mężczyzn są badaniami z krwi. Oznacza to, że powinny być wykonywane na czczo.
W przypadku badania kobiecych hormonów płciowych dodatkowo ważne jest, aby wykonać je w odpowiednim dniu cyklu owulacyjnego. Jeśli dokładna faza cyklu jest trudna do ustalenia ze względu na zaburzenia miesiączkowania, lub podejrzenie rozpoczęcia okresu menopauzalnego - wówczas polecamy skonsultować się z polskim ginekologiem w UK.
Ile kosztuje wykonanie profilu hormonalnego? Cena podstawowego badania poziomu hormonów płciowych uzależniona jest od rodzaju pakietu. Należy też pamiętać, że dodatkowo, w ramach indywidualnych potrzeb, każdy pacjent może zostać skierowany na badania o zwiększonym zakresie hormonalnym.